Στο λυκαυγές του 21ου αιώνα οικοδομείται μια νέα παγκόσμια κοινωνία η οποία αλλάζει με ταχύτατους ρυθμούς και δημιουργεί νέες προκλήσεις. Η παγκοσμιοποίηση της οικονομίας έχει αναπτύξει μια ξεχωριστή δυναμική, και έχει μπει για τα καλά στο λεξιλόγιό μας – και σωστά. Δυστυχώς στην Ελλάδα υπάρχουν αρκετοί οι οποίοι αντιλαμβάνονται την παγκοσμιοποίηση ως κάτι αρνητικό.
Υποστηρίζουν ότι συρικνώνεται η εγχώρια παραγωγή εξαιτίας των εισαγωγών με χαμηλό κόστος απο τις αναπτυσσόμενες χώρες και αυξάνεται η ανεργία. Ένα άλλο επιχείρημα τους είναι ότι εξαιτίας της παγκοσμιοποιήσης αυξάνονται οι μετανάστες οι οποίοι εκτός του ότι μας “τρώνε τις δουλειές” αυξάνουν και την εγκληματικότητα. Τέλος υποστηρίζουν ότι με την παγκοσμιοποιήση χάνουμε την εθνική μας ταυτότητα. Εκφράζεται συχνά η ανησυχία ότι μέσα στην ΕΕ θα μας επιβληθούν παραδόσεις από τη δυτική Ευρώπη.
Αυτό είναι λίγο-πολύ το “τρίπτυχο του φόβου” που φαίνεται να συνοδεύει στην Ελλάδα κάθε συζήτηση για την παγκοσμιοποίηση. Ας δούμε αναλυτικά κάθε μια απο τις “φοβίες”.
Πρώτον, η οικονομία μας είναι πράγματι ανταγωνιστική; Σύμφωνα με στοιχεία του Διεθνούς Οικονομικού Φόρουμ, το 1999 η Ελλάδα κατετάγη μόλις 41η ως προς την ανταγωνιστικότητα ανάμεσα σε 60 περίπου χώρες απ’όλο τον κόσμο. Το 1999 το εμπορικό μας έλλειμμα ξεπέρασε τα 6 τρισ. δρχ, δηλ. 16% του ΑΕΠ της χώρας μας. Πρέπει να παραδεχθούμε πως η ανταγωνιστικότητα της οικονομίας μας είναι χαμηλή και αυτό το πρόβλημα πρέπει να αντιμετωπιστεί με οικονομικές πολιτικές, όχι με ξόρκια. Με το να εγείρουμε τείχη γύρω μας δεν ξεπερνάμε τα προβλήματα μας. Αντίθετα το πιθανότερο είναι να υποστούμε αντίποινα από τις χώρες, τα προϊόντα των οποίων αποκλείουμε από την αγορά μας. Με τον προστατευτισμό διώχνουμε τις ξένες επενδύσεις που θα μπορούσαν να συμβάλουν στην αύξηση της απασχόλησης. Είναι χαρακτηριστικό ότι, παρά την ένταξή μας στο κοινό νόμισμα, το ενδιαφέρον ξένων επενδυτών είναι εξαιρετικά περιορισμένο, εξαιτίας κύριως της ασάφειας που χαρακτηρίζει το νομικό μας πλαίσιο και του προστατευτισμού σε πολλούς τομείς της οικονομίας μας.
Δεύτερον έχει η χώρα μας μεταναστευτική πολιτική; Κανείς δεν αμφιβάλει ότι η μαζική είσοδος μεταναστών στη χώρα μας έχει προκαλέσει προβλήματα. Είναι όμως ανακριβές να αποδίδουμε όλη την εγκληματικότητα στους μετανάστες. Γιατί εγκλήματα δεν διαπράτονται μόνο απ’αυτούς. Και, τέλος, είναι άδικο να παραβλέπουμε το γεγονός ότι πάρα πολλές δραστηριότητες στη χώρα μας στηρίζονται στην εργασία των μεταναστών. Αντί, λοιπόν, να βλέπουμε τους αλλοδαπούς μόνο ως πηγή κινδύνων, υπάρχουν τρόποι ώστε η παρουσία τους να αποβεί ωφέλιμη για την Ελλάδα. Λ.χ., δεδομένης της άσχημης κατάστασης των περισσότερων ασφαλιστικών ταμείων, οι μετανάστες μπορούν να ενισχύσουν το ασφαλιστικό σύστημα της χώρας μας, εφόσον βέβαια καταβάλλουν τις εισφορές τους. Αυτό σημαίνει ότι πρώτα-πρώτα χρειάζεται να εξαρθρωθεί η ανασφάλιστη εργασία και να αντιμετωπιστεί η εισφοροδιαφυγή. Η συντεταγμένη ενσωμάτωση των νόμιμων μεταναστών μέσω της απασχόλησης και της ασφάλισής τους είναι η καλύτερη δυνατή απάντηση στο θέμα αυτό.
Τέλος ποιά εθνική ταυτότητα θέλουμε; Θα ήθελα να θυμίσω την ρήση του αείμνηστου Κωνσταντίνου Τσάτσου ότι η Ευρώπη στηρίζεται στους τρεις λόφους της Ακρόπολης (της ελληνικής αρχαιότητας), του Γολγοθά (του χριστιανισμού) και του Καπιτωλίου (του ρωμαϊκού δικαίου). Συνεπώς στο θέμα της εθνικής μας ταυτότητας, δεν μπορώ να το συσχετίσω ευθέως με τις επιταγές της ΕΕ, η οποία είναι πολυεθνικός και πολυπολιτισμικός οργανισμός, με ιδιαίτερη ευαισθησία για τις ιδιαιτερότητες των μελών που την συναπαρτίζουν. Επίσης είναι τουλάχιστον αντιφατικό να τονίζουμε το μοναδικό πολιτισμό μας και ταυτόχρονα να υιοθετούμε άκριτα ό,τι μας έρχεται από Δυσμάς. Δεν είναι δυνατόν να “σερφάρουμε” στο αμερικανικής εμπνεύσεως Διαδίκτυο (Internet) και συγχρόνως να φορτώνουμε στις ΗΠΑ όλα τα κακά της μοίρας μας.
Το θέμα, λοιπόν, δεν είναι αν μπορεί κανείς να αναστρέψει την παγκοσμιοποίηση. Το ζητούμενο είναι να βρούμε τις λύσεις κι όχι να αρκούμαστε στις διαπιστώσεις. Αντί για το “τρίπτυχο του φόβου” (διεθνής ανταγωνισμός, μετανάστευση, αφελληνισμός), να απαντήσουμε με το “τρίπτυχο της λύσης”: ανταγωνιστικότητα, μεταναστευτική πολιτική και κατοχύρωση της εθνικής μας ταυτότητας μέσα από μια σύγχρονη πολιτιστική ανάταση.