“Αν θέλουμε πραγματικά να χτίσουμε μια Ελλάδα που θα προσφέρει στους νέους ουσιαστική προοπτική για το μέλλον, πρέπει να ξεκινήσουμε από το σχολείο” υπογράμμισε ο Κωστής Χατζηδάκης σε ημερίδα για την Εκπαίδευση που διοργάνωσαν η εφημερίδα “Φιλελεύθερος” και η ιστοσελίδα Liberal.gr στο ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης.
“Να δούμε τι δούλεψε σε άλλες χώρες και να προχωρήσουμε σε αντίστοιχες μεταρρυθμίσεις. Να δείξουμε θάρρος και να δουλέψουμε σκληρά για την υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων αυτών, όχι επειδή κάποιος μας αναγκάζει, αλλά επειδή τις πιστεύουμε”.
Εισήγηση Κωστή Χατζηδάκη στην ημερίδα του Liberal.gr και του “Φιλελεύθερου” με θέμα “Το αυτόνομο και δημιουργικό σχολείο του μέλλοντος” (20.1.2018)
Κυρίες και κύριοι, όταν βλέπουμε κάποιο ρεπορτάζ για τις καινοτομίες στα εκπαιδευτικά συστήματα χωρών όπως η Φινλανδία και η Εσθονία, εκφράζουμε πάντα τον θαυμασμό μας. Μας εντυπωσιάζουν οι πρωτοποριακές μέθοδοι και τα αξιοσημείωτα αποτελέσματα. Όμως σπεύδουμε να προσθέσουμε πως «αυτά στην Ελλάδα δεν γίνονται». Και συνεχίζουμε, όπως και σε τόσους άλλους τομείς, να εφαρμόζουμε τις ίδιες ξεπερασμένες πρακτικές, περιμένοντας ένα ως εκ θαύματος διαφορετικό αποτέλεσμα.
Τα τελευταία 3 χρόνια, δε, το πρόβλημα δεν είναι απλά ότι δεν κάνουμε βήματα μπροστά, αλλά ότι γυρνάμε στη δεκαετία του 1980! Διότι η σημερινή κυβέρνηση ενοχοποιεί την αριστεία. Αντιμετωπίζει με καχυποψία την αξιολόγηση. Και προωθεί, τελικά, τη λιγότερη προσπάθεια και την ισοπέδωση.
Ένα διαρκώς αυξανόμενο κομμάτι του πληθυσμού, όμως, οραματίζεται μια διαφορετική Ελλάδα. Την Ελλάδα της δημιουργίας και των ευκαιριών. Και αυτή η Ελλάδα θα έχει ως βάση το σχολείο της δημιουργίας και των ευκαιριών, ιδιαίτερα για τους κοινωνικά αδύναμους.
Για να διαμορφώσουμε ένα τέτοιο σχολείο, φυσικά, απαιτείται ένα ευρύ φάσμα από παρεμβάσεις. Θα σταθώ, σε κάποιες στη δική μου προσωπική ιεράρχηση, είναι πολύ ψηλά. Ορισμένες από αυτές παρουσιάστηκαν πρόσφατα στο προσυνέδριο της Νέας Δημοκρατίας για τους νέους. Κυρίως όμως είναι προσωπικές μου προτάσεις, βασισμένες σε καλές ευρωπαϊκές πρακτικές. Τις καταθέτω ως τροφή για σκέψη και συζήτηση:
- Η πρώτη πρόταση έχει να κάνει με το δημιουργικό σχολείο. Δηλαδή τα σχολεία να έχουν κάποια περιθώρια επιλογών, π.χ. ως προς το πρόγραμμα σπουδών, τα προσόντα πρόσληψης διδασκόντων και την προσέλκυση επιπλέον πόρων. Όπως γίνεται εδώ και χρόνια σε χώρες όπως το Βέλγιο, η Σουηδία και η Φινλανδία, οι γονείς μπορούν να παίρνουν αυτό που αντιστοιχεί σε κάθε μαθητή από τον κρατικό προϋπολογισμό υπό μορφή κουπονιού εκπαίδευσης και να κάνουν οι ίδιοι ελεύθερη επιλογή σχολείου. Ορισμένοι θα πουν ότι αυτό είναι κάτι μακρινό για την Ελλάδα. Ωστόσο, διερωτώμαι για ποιον λόγο να μην δοκιμάσουμε από τώρα άλλες ιδέες:
- Όπως ένα σχολείο στο οποίο οι μαθητές στο Ρέθυμνο και την Κηφισιά δεν θα διδάσκονται ακριβώς τα ίδια μαθήματα, αλλά ένα 10-20% του σχολικού προγράμματος θα ανταποκρίνεται στις τοπικές ανάγκες και ιδιαιτερότητες.
- Σε ένα τέτοιο σχολείο ο Σύλλογος Γονέων και Κηδεμόνων θα έχει ενεργό ρόλο για τα εκπαιδευτικά πράγματα, με μια πιο τακτική συνεργασία με τους καθηγητές. Το ίδιο ισχύει και για την τοπική αυτοδιοίκηση, της οποίας ο ρόλος δεν πρέπει να περιορίζεται μόνο στη συντήρηση των σχολικών μονάδων.
- Επιπλέον, ο ρόλος του διευθυντή πρέπει να είναι πολυδιάστατος, όχι να περιορίζεται σε κάποια τυπικά καθήκοντα. Πρέπει, δηλαδή, να μπορεί να συμβάλλει ουσιαστικά στην αξιοποίηση ανθρώπινων και υλικών πόρων, να επιλέγεται αξιοκρατικά -να μην εκλέγεται δηλαδή από τους συναδέλφους του- και να συμβάλλει στις διαδικασίες αξιολόγησης.
- Δεύτερον, θεωρώ πως στόχος μας πρέπει να είναι η αξιολόγηση όλων των καθηγητών. Με αντικειμενικά κριτήρια και με την επίβλεψη του ΑΣΕΠ. Στην αξιολόγηση θα πρέπει να εμπλέκονται τόσο οι μαθητές όσο και οι γονείς, σύμφωνα με τις καλές διεθνείς πρακτικές. Και εφαρμόζοντας, παράλληλα, το σύστημα της τράπεζας θεμάτων, δηλαδή μια δεξαμενή θεμάτων που θα ισχύει για τις εξετάσεις όλων των σχολείων, θα επιτρέψουμε την αντικειμενική αξιολόγηση των ίδιων των σχολείων. Η αξιολόγηση, φυσικά, δεν πρέπει να γίνεται απλά για να γίνει. Πρέπει να βάλουμε στην άκρη κάποιους πόρους για να τους κατευθύνουμε στα σχολεία, στους δασκάλους και τους καθηγητές με τις καλύτερες επιδόσεις, ώστε να δώσουμε ένα χειροπιαστό, άμεσο κίνητρο για βελτίωση σε όλα τα επίπεδα.
- Θεωρώ επίσης σημαντικό να διδάσκεται πολύ πιο ουσιαστικά το μάθημα της οικονομίας. Το χρειάζονται οι μαθητές για όλη τους τη ζωή. Αλλά και να εισαχθεί και το μάθημα της επιχειρηματικότητας, σε συνεργασία με τις αντίστοιχες μονάδες των ΑΕΙ, τις τοπικές επιχειρήσεις και τα επιμελητήρια. Οι καθηγητές οικονομικών έχουν τις βάσεις για να διδάξουν το αντικείμενο, όπως γίνεται και σε άλλες χώρες της Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένων των Βαλκανίων. Κανείς δεν ισχυρίζεται, φυσικά, ότι ένα τέτοιο μάθημα θα δημιουργήσει πετυχημένους επιχειρηματίες από τη μία μέρα στην άλλη. Όμως η εισαγωγή των μαθητών σε βασικές αρχές τις επιχειρηματικότητας μπορεί να σπείρει τον σπόρο που θα ανοίξει νέες προοπτικές στην πορεία της ζωής τους.
- Προτεραιότητα, επίσης, οφείλει να αποτελεί η ενίσχυση του επαγγελματικού προσανατολισμού στα σχολεία, ώστε να αναδεικνύονται οι δεξιότητες όλων των παιδιών και να αποκτούν οι μαθητές πιο πλήρη εικόνα των μελλοντικών επιλογών τους. Με τη συμμετοχή επιστημόνων και στελεχών της αγοράς το μάθημα δεν θα είναι πλέον μια κενή διδακτική ώρα, αλλά θα μπορούν να διαμορφώνονται εξατομικευμένα προγράμματα συμβουλών με βάση τις δεξιότητες, τις κλίσεις και τα ταλέντα κάθε μαθητή.
- Ιδιαίτερα χρήσιμη θα είναι και η εισαγωγή του θεσμού της πρακτικής άσκησης όσων μαθητών το επιθυμούν, σε επιχειρήσεις των περιοχών τους κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Ώστε να εξοικειωθούν με την πραγματική οικονομία, και να επιλέξουν το αντικείμενο σπουδών τους με μεγαλύτερη σιγουριά.
- Επίσης, πρόταση της Νέας Δημοκρατίας είναι να επεκταθεί σε ολόκληρη την Ελλάδα ο θεσμός του Πρότυπου-Πειραματικού σχολείου, ώστε να υπάρχει τουλάχιστον ένα σε κάθε περιφερειακή ενότητα. Πρόκειται για έναν θεσμό που θα βοηθήσει ιδιαίτερα τους κοινωνικά αδύναμους, καθώς θα δώσει ευκαιρίες στα παιδιά των πιο φτωχών οικογενειών να αναπτύξουν τις δυνατότητές τους και κυνηγήσουν ένα καλύτερο μέλλον χωρίς να θέτουν όρια στο πόσο ψηλά μπορούν να φτάσουν. Η ενοχοποίηση των Πρότυπων-Πειραματικών σχολείων από τον ΣΥΡΙΖΑ στην πραγματικότητα στρέφεται εναντίον των φτωχών. Διότι τα σχολεία αυτά, στην πραγματικότητα, είναι μηχανισμός κοινωνικής κινητικότητας. Μηχανισμός ευκαιριών για τα παιδιά των φτωχότερων οικογενειών.
- Θα ήθελα να κλείσω με το περιβόητο πρόβλημα της παπαγαλίας στα σχολεία. Ένα πρόβλημα που θυμάμαι να το συζητάμε από τα νεανικά μου χρόνια. Γιατί, ενώ το συζητάμε χρόνια, δεν έχει αλλάξει κάτι; Γιατί για χρόνια εμμένουμε, ουσιαστικά, στο ένα και μοναδικό σύγγραμμα, το οποίο είναι από τους πιο βασικούς λόγους της αποστήθισης. Ακόμη και όποιες προσπάθειες έγιναν, παρέμειναν στην επιφάνεια. Πρέπει να γίνουν πιο ριζικές παρεμβάσεις. Να ωθήσουμε τους μαθητές στην εκπόνηση εργασιών, που θα τους οδηγήσει να αξιοποιήσουν τις νέες τεχνολογίες, να αναζητήσουν διαφορετικές πηγές και να συνθέσουν τις πληροφορίες που θα συλλέξουν. Να αξιοποιήσουμε και πάλι προς αυτή την κατεύθυνση τον θεσμό της τράπεζας θεμάτων σε πανελλαδική κλίμακα. Διότι αν οι ερωτήσεις πανελλαδικά είναι ερωτήσεις κρίσεως και όχι ελέγχου της μνήμης, τότε αναγκαστικά δάσκαλοι, καθηγητές, μαθητές και σχολεία θα προσαρμοστούν προς αυτή την κατεύθυνση.
Κυρίες και κύριοι,
Σίγουρα οι αλλαγές που περιέγραψα δεν θα είναι ούτε εύκολες, ούτε άμεσες. Γνωρίζω καλά πως ορισμένοι ενοχλούνται από αυτές, γιατί φοβούνται ότι θα ξεβολευτούν.
Όμως δεν γίνεται να θυσιάζουμε το μέλλον των παιδιών μας και της χώρας μας προκειμένου να μην ξεβολέψουμε κάποιους.
Και δεν γίνεται να αρκούμαστε μονίμως στα λόγια, αναβάλλοντας επ’ αόριστον την πράξη.
Αν θέλουμε πραγματικά να χτίσουμε μια Ελλάδα που θα προσφέρει στους νέους ουσιαστική προοπτική για το μέλλον, πρέπει να ξεκινήσουμε από το σχολείο. Να δούμε τι δούλεψε σε άλλες χώρες και να προχωρήσουμε σε αντίστοιχες μεταρρυθμίσεις. Να δείξουμε θάρρος και να δουλέψουμε σκληρά για την υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων αυτών, όχι επειδή κάποιος μας αναγκάζει, αλλά επειδή τις πιστεύουμε.
Κοιτάζοντας γύρω μου σήμερα αυτή την κατάμεστη αίθουσα, είμαι σίγουρος ότι είμαστε έτοιμοι για να τα καταφέρουμε.
Σας ευχαριστώ.