Η Ελλάδα πρέπει να παραμείνει στον πυρήνα της Ευρώπης – ομιλία στο συνέδριο “Η Ευρώπη μπροστά στο Brexit”

“H Ελλάδα πρέπει να καταβάλλει κάθε προσπάθεια για να παραμείνει στον πυρήνα της Ευρώπης”, υπόγραμμισε ο Κωστής Χατζηδάκης στην ομιλία του στο συνέδριο “Η Ευρώπη μπροστά στο Brexit: Κίνδυνος ή πρόκληση;”  

Ομιλία Κωστή Χατζηδάκη στο συνέδριο: «Η Ευρώπη μπροστά στο Brexit: Κίνδυνος ή πρόκληση;»

• Το Brexit, μολονότι εξέπληξε πολλούς, δεν ήταν –ιστορικά μιλώντας- κεραυνός εν αιθρία. Το Ηνωμένο Βασίλειο, άλλωστε, ήταν ανέκαθεν με το ένα πόδι εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης. Από τη δεκαετία του 70, το ζήτημα δίχαζε την πολιτική ζωή της χώρας, με σημαντικά τμήματα των δύο μεγάλων κομμάτων να αντιτίθενται στην συμμετοχή της χώρας τους στην κοινότητα.
• Η διστακτικότητα της Βρετανίας να ενσωματωθεί στην ευρωπαϊκή οικογένεια αποτυπώθηκε και στο rebate (δηλαδή την επιστροφή πόρων) που εξασφάλισε η Θάτσερ το 1984, ενώ η υπογραφή της χώρας στη συνθήκη του Μάαστριχτ μπήκε υπό όρους, τα λεγόμενα –, τα οποία, μεταξύ άλλων, την κρατούσαν έξω από τη νομισματική ένωση.
• Κατά πολλούς, το ζήτημα της σχέσης ΕΕ- Βρετανίας ήταν το πιο διχαστικό ζήτημα στη βρετανική πολιτική τις τελευταίες δεκαετίες, πιο πάνω και από την αντιπαράθεση μεταξύ αριστεράς και δεξιάς.
• Οι λόγοι για αυτό προφανώς παραείναι σύνθετοι για να αναλυθούν στο πλαίσιο αυτής της ομιλίας, όμως σίγουρα έχουν να κάνουν με το αυτοκρατορικό παρελθόν της Βρετανίας και ένα αίσθημα ιστορικής περηφάνιας που δεν επέτρεπε στους Βρετανούς να δέχονται να είναι η χώρα τους δεύτερο βιολί σε μια ένωση με επικεφαλής χώρες όπως η Γερμανία και η Γαλλία.
• Μάλλον δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, που οι πιο ηλικιωμένοι Βρετανοί –δηλαδή αυτοί με πιο έντονες αναμνήσεις αυτοκρατορίας- ψήφισαν σε μεγάλο ποσοστό υπέρ του Brexit.

• Τι μέλει γενέσθαι, λοιπόν για τις σχέσεις ΕΕ – Βρετανίας και πώς θα διαμορφώσουν οι εξελίξεις αυτές το μέλλον της ένωσης;

• Κατ’ αρχάς είναι σημαντικό να παρατηρήσουμε πως στη Βρετανία δεν υπάρχει κάποιο consensus σχετικά με τα επόμενα βήματα που θα πρέπει να γίνουν. Ενδεικτικές είναι οι ηχηρές δηλώσεις δύο πρώην πρωθυπουργών. OΤζον Μέιτζορ χαρακτήρισε το Brexitένα λάθος ιστορικών διαστάσεων και εκτίμησε ότι θα έχει οδυνηρές επιπτώσεις στο σύστημα υγείας και το κοινωνικό κράτος, ενώ ο Τόνι Μπλερ πήγε ακόμα πιο πέρα και παρότρυνε τους πολίτες να ξεσηκωθούν ενάντια στο Brexit!
• Ηχηρές ήταν επίσης δύο πρόσφατες αποφάσεις της Βουλής των Λόρδων, η οποία υπερψήφισε –με μεγάλη, μάλιστα, πλειοψηφία- δύο τροπολογίες των Εργατικών στο νομοσχέδιο για την ενεργοποίηση του άρθρου 50:

1.      Η πρώτη αφορούσε στην προστασία των δικαιωμάτων των πολιτών της Ε.Ε. που ζουν στη Βρετανία, ενάντια στην κυβερνητική γραμμή που θέλει τα δικαιώματα αυτά να αποτελούν διαπραγματευτικό χαρτί.

2.      Η δεύτερη δίνει στο Κοινοβούλιο τον τελευταίο λόγο σχετικά με την έγκριση οποιασδήποτε συμφωνίας για το Brexit εξασφαλίσει η κυβέρνηση.

• Μολονότι το πιθανότερο είναι ότι οι αποφάσεις θα ανατραπούν στη Βουλή των Κοινοτήτων, ήταν μια ήττα με βαρύ πολιτικό συμβολισμό για την Τερέζα Μέι και την κυβέρνησή της, και σίγουρα θα επηρεάσει τη διαπραγματευτική ισχύ της.

• Από τη μεριά της, η Ευρωπαϊκή Ένωση, όπως αναμενόταν, δείχνει τα δόντια της. Δεν θα αφήσει τη Βρετανία να έχει και την πίτα ολόκληρη και τον σκύλο χορτάτο, δηλαδή να έχει πλήρη πρόσβαση στην ενιαία αγορά χωρίς να έχει καμία υποχρέωση απέναντι στην Ένωση.
• Πρόσφατα ο Μισέλ Μπαρνιέ, ο Ευρωπαίος διαπραγματευτής του Brexit, υιοθέτησε σκληρή γραμμή, δηλώνοντας ότι μέχρι τα Χριστούγεννα θα συζητηθεί μόνο η μορφή και το κόστος του Brexitκαι όχι το μελλοντικό καθεστώς των διμερών εμπορικών σχέσεων. Κάτι που ανατρέπει τα σχέδια της βρετανικής κυβέρνησης.
• Επιπλέον, Γκι Φερχόφστατ, διαπραγματευτής του Ευρωκοινοβουλίου για το Brexit, δήλωσε ότι σε περίπτωση μεταβατικής συμφωνίας η Βρετανία θα συνεχίσει να υπάγεται στη δικαιοδοσία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου και μετά το Brexit, κάτι που έρχεται σε ευθεία αντίθεση με της υποσχέσεις της Μέι.

• Το Brexit, βέβαια, δεν είναι η μόνη κρίση που βιώνει η Ευρώπη.

1.      Υπάρχει η κρίση της Ευρωζώνης, η οποία έχει επικεντρωθεί, πλέον, στην Ελλάδα, όμως συνδέεται άμεσα με βαθύτερα δομικά προβλήματα της νομισματικής ένωσης. Αυτά έχουν οδηγήσει σε έναν διαχωρισμό μεταξύ βορείων και νοτίων χωρών, φέρνοντας στην επιφάνεια εκατέρωθεν αρνητικά στερεότυπα που έχουν τις ρίζες τους πολλές δεκαετίες πίσω και θέτουν εν αμφιβόλω την ευρωπαϊκή ενότητα.   

2.      Έχουμε επίσης την κρίση που σχετίζεται με την παγκοσμιοποίηση, η οποία έχει πλήξει την ευρωπαϊκή ανταγωνιστικότητα σε πολλούς τομείς, οδηγώντας πολλούς Ευρωπαίους στην ανεργία. Δεν ήταν τυχαίο ότι το Brexit πήρε μεγάλα ποσοστά στις περιοχές που επλήγησαν από την αποβιομηχανοποίηση και είδαν θέσεις εργασίας να μετακινούνται μαζικά σε χώρες όπως η Κίνα.

3.      Το τρίτο είναι η μεταναστευτική κρίση, η οποία προκλήθηκε από τις μαζικές μεταναστευτικές ροές που βρήκαν την Ευρώπη απροετοίμαστη, με αποτέλεσμα να υπάρξει έντονη έλλειψη συντονισμού στην αντιμετώπιση του προβλήματος. Αποτέλεσμα ήταν να προκύψουν ζητήματα τόσο ανθρωπιστικής φύσεως, όσο και στον τομέα της ασφάλειας.

Αυτές οι τρεις κρίσεις που ανέφερα έκαναν μεγάλα τμήματα των ευρωπαϊκών κοινωνιών να στραφούν σε ακραίες φωνές που προάγουν τον απομονωτισμό ως πανάκεια. Το βλέπουμε, μεταξύ άλλων, με την άνοδο της Λεπέν, με τα ψηλά ποσοστά της Εναλλακτικής για τη Γερμανία (AfD), τους Αληθινούς Φιλανδούς στη Φιλανδία, τον Βίλντερς στην Ολλανδία.

• Τι πρέπει να κάνουν, λοιπόν, οι ηγεσίες της ΕΕ για να αντιμετωπίσουν την υπαρξιακή κρίση που βιώνει η Ένωση σήμερα;
• Όσο λάθος θα ήταν να υιοθετήσουν μια λαϊκίστικη προσέγγιση, υιοθετώντας άκριτα απλοϊκές προσεγγίσεις, τόσο λάθος θα ήταν να αντιμετωπίσουν με υπεροψία τις εξελίξεις αυτές, ισχυριζόμενοι πως οι πολίτες δεν μπορούν να αναγνωρίσουν τι είναι καλό για αυτούς. Μια τέτοια ελιτίστικη στάση είναι που έκανε τόσους Ευρωπαίους να βλέπουν την ΕΕ σαν ένα τεχνοκρατικό πρότζεκτ το οποίο δεν ενδιαφέρεται για τις πραγματικές τους ανάγκες. Και δεν προκαλεί καμία απορία που δεν ταυτίζονται με ένα τέτοιο πρότζεκτ.
• Δεν γίνεται, λοιπόν, οι ηγέτες της ΕΕ να ελπίζουν πως συνεχίζοντας να κάνουν το ίδιο πράγμα θα δουν διαφορετικά αποτελέσματα.
• Πέραν της διαπραγμάτευσης, το Brexit δίνει αφορμή στην ΕΕ να λάβει αποφάσεις σχετικά με το πώς θα πορευτεί την επόμενη μέρα. Σε αυτό το πλαίσιο, ο Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ παρουσίασε πρόσφατα μια λευκή βίβλο με 5 σενάρια:

1.      Συνεχίζουμε κανονικά

2.      Τίποτα περισσότερο από την ενιαία αγορά

3.      Όσοι θέλουν περισσότερα κάνουν περισσότερα

4.      Κάνουμε λιγότερα με πιο αποδοτικό τρόπο

5.      Κάνουμε μαζί πολύ περισσότερα  

• Η ΕΕ καλείται σήμερα να συνειδητοποιήσει κάτι θεμελιώδες: Πως η αλλαγή είναι ο μόνος δρόμος προς τα εμπρός. Αν υπάρχει κάτι που μας δίδαξε η κρίση, άλλωστε, είναι πως η αδράνεια μπορεί να είναι βολική σήμερα, όμως το κόστος της είναι ένα χειρότερο αύριο.
• Πριν μερικές μέρες είδαμε τους ηγέτες των 4 μεγαλύτερων χωρών να κάνουν, ουσιαστικά την επιλογή τους μεταξύ των 5 σεναρίων, μιλώντας ανοιχτά για μια Ευρώπη δύο ταχυτήτων.

• Η αλήθεια είναι ότι η δική μου προτίμηση –και δεν την έχω κρύψει ποτέ- είναι μια Ευρώπη που είναι από τη μία πλευρά αποτελεσματική, δηλαδή με μια ανταγωνιστική οικονομία που παράγει πλούτο και δημιουργεί θέσεις εργασίας. Και από την άλλη πλευρά αλληλέγγυα, στηρίζοντας όλα τα μέλη της, χωρίς να υποβιβάζει καμία χώρα σε ρόλο β’ κατηγορίας.
• Ανεξάρτητα, όμως, από τις ευχές, πρέπει να δούμε τι είναι εφικτό.
• Παρατηρούμε ότι οι στενές ζώνες συνεργασίας –όπως η Ευρωζώνη και το Σένγκεν- είναι ήδη μια πραγματικότητα. Πέρα, όμως, από αυτό, βλέπουμε ότι αυτό είναι το πιο πιθανό σενάριο για την Ευρώπη. Μια Ευρώπη πολλών ταχυτήτων, που στην πρώτη ταχύτητα θα είναι οι πρόθυμοι και οι ικανοί. Πρακτικά βλέπουμε να δρομολογείται μια Ευρώπη προθύμων και ικανών.
• Εμείς πρέπει να αποφασίσουμε αν είμαστε πρόθυμοι και αν έχουμε την ικανότητα.

o   Πρόθυμοι: Έχουμε μια κυβέρνηση που προχωρεί σε δύο βάρκες. Τα μηνύματά της είναι θολά και η ρητορική της μπερδεύει τα πράγματα. Είναι ενδεικτικό ότι στις δημοσκοπήσεις οι οπαδοί της είναι μπερδεμένοι σχετικά με το αν θέλουν να παραμείνουμε στο ευρώ.

o   Ικανοί: Εδώ υπάρχει ακόμα μεγαλύτερος κίνδυνος. Η Ευρώπη δεν μπορεί να ρισκάρει τη συμμετοχή στις στενές ζώνες συνεργασίας μιας χώρας που δεν έχει το απαιτούμενο επίπεδο διοικητικής επάρκειας και σταθερότητας. Με αυτή την κυβέρνηση τίθενται θεμελιώδη ερωτήματα σε αυτό το θέμα.

• Η Ευρώπη, παρ’ ότι ταλανίζεται από διαφορετικές κρίσεις, κατά πάσα πιθανότητα –και με βάση προβλέψεις τα αποτελέσματα των εκλογών στις πιο μεγάλες χώρες- θα προχωρήσει μπροστά με αυτούς που θέλουν και μπορούν. Δεν θα αφεθεί να καταστραφεί, καθώς διακυβεύονται πολλά, τόσο σε οικονομικό, όσο και σε πολιτικό επίπεδο.
• Επομένως, η Ελλάδα πρέπει να καταβάλλει κάθε προσπάθεια για να βρεθεί στον πυρήνα. Και όσοι εμπνέονται από το Brexit, καλά θα κάνουν να ανοίξουν τα μάτια τους και να συνειδητοποιήσουν ότι ακόμα και η Βρετανία, η 2^η μεγαλύτερη οικονομία στην Ευρώπη, επηρεάζεται ήδη πολύ αρνητικά από αυτή την απόφαση. Η λίρα έχει υποχωρήσει, πολλές επιχειρήσεις ετοιμάζονται να μετακινήσουν θέσεις εργασίας, η αγορά ακινήτων πλήττεται, τα πανεπιστήμια χάνουν ερευνητικά προγράμματα. Η Ελλάδα θα πλήρωνε μια έξοδο από το ευρώ πολύ πιο ακριβά. Θα είχε τη μοίρα χωρών όπως η Αλβανία και τα Σκόπια. Δεν μπορεί να είναι αυτή η μοίρα μας. Η Ελλάδα είναι συστατικό στοιχείο της Ευρώπης και είναι χρέος μας να κάνουμε ό, τι περνάει από το χέρι μας για να παραμείνει.