Ας ξεκινήσουμε με ένα πρόχειρο κουίζ: θυμάται κανείς ότι πέρυσι το καλοκαίρι έκαναν διαδοχικές επίσημες επισκέψεις στη χώρα μας ο Ιάπωνας πρωθυπουργός Μόρι και ο Κινέζος πρόεδρος Ζεμίν; Φοβούμαι πως πολύ λίγοι θα απαντήσουν θετικά. Κι αυτό γιατί έχουμε την τάση να θεωρούμε ότι ο Ομφαλός της Γης βρίσκεται στην Ελλάδα. Αλλά αυτό δεν είναι πρόβλημα μόνο της χώρας μας – την ίδια εσωστρέφεια δείχνει και η ΕΕ στο σύνολό της. Αρκεί να αναλογιστούμε τι (δεν) έχει κάνει για τις χώρες της Βόρειας Αφρικής και της Μέσης Ανατολής, στο πλαίσιο της Ευρωμεσογειακής Σχέσης που ουδέποτε υπερέβη το επίπεδο των εξαγγελιών. Γιατί μια τέτοια εισαγωγή; Διότι τα παραδείγματα αυτά αναδεικνύουν ανάγλυφα την κρατούσα τάση στην ΕΕ να μην δίνουμε τη δέουσα προσοχή στις διεθνείς εξελίξεις, με αποτέλεσμα να μην έχουμε το διεθνές πολιτικό βάρος που αναλογεί στην οικονομική ισχύ της Ένωσης.
Δύο μήνες μετά την τραγωδία της 11ης Σεπτεμβρίου κι ενώ εντείνεται ο πόλεμος στο Αφγανιστάν, είναι ίσως η κατάλληλη στιγμή να ανοίξει μια ουσιαστική συζήτηση για τη στρατηγική της ΕΕ ως απάντηση στις κοσμογονικές εξελίξεις και η Ελλάδα δεν πρέπει να είναι απούσα από αυτή τη διαδικασία.
Το πρώτο θέμα σε αυτή τη συζήτηση δεν μπορεί να είναι παρά η διεθνής τρομοκρατία και η αποτελεσματική καταπολέμησή της με όλα τα μέσα που έχουμε στη διάθεσή μας. Ο θάνατος αθώων πολιτών και το αίσθημα ανασφάλειας δεν μπορούν να γίνουν αποδεκτά από καμία δημοκρατική κοινωνία. Στη συνέχεια πρέπει να αναλογιστούμε τις τεράστιες επιπτώσεις της τρομοκρατίας και το ενδεχόμενο κραχ που θα προκαλούσαν άλλα χτυπήματα της κλίμακας της 11ης Σεπτεμβρίου. Έχουν ήδη πληγεί πολλοί τομείς της παγκόσμιας οικονομίας, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα τις αερομεταφορές και με σοβαρές απώλειες στην απασχόληση και το βιοτικό επίπεδο των πολιτών, συμπεριλαμβανομένων και των Ελλήνων.
Επιπλέον, είναι μέγα λάθος να νομίζουμε ότι η ΕΕ είναι στο απυρόβλητο, επειδή στις 11 Σεπτεμβρίου οι τρομοκράτες σημάδεψαν τις ΗΠΑ. Η Ευρώπη έχει γνωρίσει μερικά από τα πιο αιματηρά τρομοκρατικά πλήγματα και μάλιστα επί πολλά χρόνια. Αρκεί να θυμηθούμε τις επιθέσεις στο μετρό του Παρισιού, την πολυετή δράση της βασκικής ΕΤΑ, τον εφιάλτη της Βόρειας Ιρλανδίας, αλλά και τη δική μας – πάντα ασύλληπτη – “17 Νοέμβρη”. Συνεπώς, ο αγώνας κατά της τρομοκρατίας δεν πρέπει να “μονοπωληθεί” από τους Αμερικανούς. Ο αγώνας αυτός είναι υπόθεση όλης της ανθρωπότητας και η ΕΕ δεν μπορεί να λειτουργεί ως παρατηρητής ή απλός κομπάρσος.
Γι’ αυτούς τους λόγους, είναι απόλυτα αναγκαία η συμπαράταξη της ΕΕ με τη συμμαχία κατά της διεθνούς τρομοκρατίας, αλλά αυτό δεν πρέπει να γίνει άνευ όρων. Πρώτον, γιατί δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να διαταραχθούν οι σχέσεις της ΕΕ με τον αραβομουσουλμανικό κόσμο, με τον οποίο θέλουμε δεν θέλουμε έχουμε μακραίωνους πολιτιστικούς δεσμούς. Δεύτερον, η ΕΕ απολαμβάνει μεγάλης αξιοπιστίας ως διεθνούς συνομιλητή απ’ ό,τι οι ΗΠΑ και αυτό το στοιχείο πρέπει να το αξιοποιήσουμε για την αποκατάσταση των ισορροπιών στην παγκόσμια τάξη.
Αυτή είναι και η δεύτερη κατεύθυνση, προς την οποία πρέπει να κινηθούμε οι Ευρωπαίοι: η πρόληψη της διεθνούς τρομοκρατίας. Ας πάρουμε για παράδειγμα το Παλαιστινιακό, ένα πρόβλημα που ταλανίζει δεκαετίες τώρα το σύνολο της Μέσης Ανατολής και είναι φανερό ότι χωρίς την επίλυσή του δεν πρόκειται να επέλθει ειρήνη στην περιοχή. Η ΕΕ έχει κάθε συμφέρον να πρωταγωνιστήσει στο πολιτικό και διπλωματικό πεδίο, για να επιτευχθούν οι απαραίτητες διευθετήσεις στον περίγυρό της. Παράλληλα, πρέπει να αντιμετωπιστούν και τα δομικά αίτια που τροφοδοτούν διεθνώς την ένταση και, μεταξύ άλλων, την τυφλή βία: η τριτοκοσμική φτώχεια, η υπερεκμετάλλευση των φυσικών πόρων, η υποβάθμιση του περιβάλλοντος, κ.ά.
Την ίδια στιγμή όμως δεν πρέπει το θέμα της τρομοκρατίας να “μπλοκάρει” τα άλλα ζητήματα που απασχολούν την ΕΕ και την Ελλάδα. Είναι ορατός ο κίνδυνος τα γεγονότα της 11ης Σεπτεμβρίου και τα τεκταινόμενα στην Κεντρική Ασία να επισκιάσουν την πάντα εύφλεκτη Βαλκανική και τα εθνικά θέματα της χώρας μας. Π.χ. είναι διακηρυγμένη η πρόθεση της Ουάσινγκτον να απεμπλακεί από την Ν.Α. Ευρώπη, καθώς θεωρεί ότι δεν διακυβεύονται ζωτικά αμερικανικά συμφέροντα στην περιοχή. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι οι ΗΠΑ μειώνουν τη στρατιωτική παρουσία τους στα Βαλκάνια, μεταφέροντας στρατεύματά τους προς το μέτωπο στο Αφγανιστάν.
Αυτή η προοπτική πρέπει να αντιμετωπιστεί με την ενεργότερη και αποτελεσματικότερη ανάμειξη της ΕΕ στη Ν.Α. Ευρώπη, τόσο με οικονομικά και πολιτικά μέσα, όσο και με στρατιωτική παρουσία. Αντί για την αμερικανική εμπλοκή σε αυτή την κατ’ εξοχήν ευρωπαϊκή περιοχή, οφείλουμε να δουλέψουμε για την οικοδόμηση του “Ευρωστρατού” ως ενός αξιόπιστου μέσου ειρήνευσης.
Σε ό,τι αφορά τον υπόλοιπο κόσμο, η ΕΕ οφείλει να αναπτύξει ακόμη στενότερες σχέσεις με άλλους μεγάλους “παίκτες”, ώστε να συμβάλει σε μια πιο λογική διάταξη των διεθνών δυνάμεων. Είναι φανερό ότι προέχει η στρατηγική προσέγγιση με τη Ρωσία και την Κίνα, αλλά και με άλλες “κομβικές” χώρες (π.χ. Ινδία, Βραζιλία, Νότια Αφρική, κ.ά.).
Τέλος, ποια μπορεί να είναι η θέση της Ελλάδας στο νέο κόσμο που αναδύεται από τη στάχτη των Twin Towers; Αφενός, πρέπει οπωσδήποτε να αξιοποιήσουμε τη θέση μας ως “προπύργιου” της ΕΕ στα Βαλκάνια και στη Μέση Ανατολή, με επίμονες και ουσιαστικές πρωτοβουλίες για τη δημιουργία ενός περιφερειακού περιβάλλοντος ασφαλείας. Αφετέρου δε, δεδομένης της παγκόσμιας εμβέλειας και των πλέον περιφερειακών εξελίξεων, οφείλουμε να δίνουμε παρών στο σύνολο της διεθνούς κοινότητας. Αυτό δεν φαίνεται να έχει κίνει κατανοητό, τουλάχιστον για τη σημερινή κυβέρνηση. Ειδάλλως, ο πρωθυπουργός δεν θα ακύρωνε το ταξίδι του στην Κίνα τον περασμένο Ιούνιο, λόγω της επίσπευσης του συνεδρίου του ΠΑΣΟΚ.
Ας κλείσουμε όμως με μια ευχή. Τον Δεκέμβριο αναμένεται ο Ρώσος πρόεδρος Πούτιν στην Αθήνα. Ας ελπίζουμε ότι η κυβέρνηση θα αποδώσει σε αυτή την επίσκεψη τη σημασία που τής αρμόζει και δεν θα την “βολέψει” απλά κάπου στην ατζέντα της κομματικής εσωστρέφειας.