Ουδείς γνωρίζει τι πρόκειται να συμβεί στον τομέα των αερομεταφορών μέχρι να δημοσιευθεί αυτό το άρθρο. Οι εξελίξεις είναι ραγδαίες και κατά πάσα πιθανότητα το πράγματα θα γίνουν χειρότερα πριν γίνουν καλύτερα. Ήδη πριν από την τρομοκρατική επίθεση στις Η.Π.Α. υπήρχε ανάγκη για δομικές αλλαγές στον τομέα των αερομεταφορών.
Η εύκολη εξήγηση για τα προβλήματα των αερομεταφορών επαναλαμβάνεται από τα περισσότερα Μ.Μ.Ε. Κοντολογίς, σύμφωνα με αυτή την προσέγγιση, συμβαίνουν τα ακόλουθα: Οι αεροπορικές εταιρίες, παρά τα κάποια σκαμπανεβάσματα της αγοράς, πηγαίνανε καλά μέχρι τις 11 Σεπτεμβρίου. Τώρα η ζήτηση εισιτηρίων αναμένεται να μειωθεί μέχρι και κατά 50%, τα ασφάλιστρα αυξήθηκαν και η χρηματιστηριακή αξία των αεροπορικών εταιριών έπεσε, μετατρέποντας έτσι τις αεροπορικές εταιρίες στα πρώτα οικονομικά θύματα των τρομοκρατών. Μια προσωρινή οικονομική ένεση στις εταιρίες, συνεχίζει αυτή η λογική, θα τις βοηθήσει να ξεπεράσουν το σκόπελο και να λειτουργήσουν πάλι κανονικά. Ως ένα σημείο η ανάλυση αυτή είναι σωστή. Είναι σαφές ότι το πρόσφατο τρομοκρατικό χτύπημα είχε σημαντικές επιπτώσεις και ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι. Όμως το ποτήρι είχε γεμίσει από πιο πριν.
Η κατάρρευση της Swissair ηχεί το καμπανάκι του κινδύνου. Οι λεγόμενες εθνικές αερογραμμές τείνουν να μετατραπούν σε είδος υπό εξαφάνιση. Παρά τα πρόσφατα δραματικά γεγονότα, τα προβλήματα τέτοιων εταιριών, έχουν ξεκινήσει από πιο παλιά, είναι δομικά και συνδέονται με την δυσκινησία τους και την “πολυτελή” τους οργάνωση. Λειτουργώντας με βάση μικρές εθνικές αγορές, τέτοιου είδους εταιρίες, αγωνίζονται να υποστηρίξουνε ένα διεθνικό δίκτυο αντιμετωπίζοντας τον κορεσμό της αγοράς και αυξανόμενο ανταγωνισμό από ευέλικτες και λιτές στην οργάνωση αεροπορικές εταιρίες μικρών αποστάσεων. Δεν είναι τυχαίο ότι την ώρα που η Swissair καθήλωνε όλα τα αεροπλάνα της και η Sabena κήρυσσε πτώχευση, η μεν Ryan Air εξήγγειλε ότι η εξάπλωση του δικτύου της θα προχωρήσει κανονικά, ενώ η Easy Jet εμφανιζόταν πρόθυμη να τιμήσει όλα τα εισιτήρια της Swissair μόλις για 20 βρετανικές λίρες.
Οι κρατικές επιδοτήσεις δεν προσφέρουν μακροχρόνιες λύσεις, αν οι βασικές οικονομικές λειτουργικές αρχές των αεροπορικών εταιριών παραμείνουν αμετάβλητες. Το πιο πιθανό είναι ότι η επιμονή μας να προστατέψουμε τις εθνικές αερογραμμές από τους εαυτούς τους θα δημιουργήσει στρέβλωση στον ανταγωνισμό. Οι αεροπορικές εταιρίες δεν πρόκειται να σωθούν με προσωρινές οικονομικές ενέσεις, ενώ η υγιής λειτουργία της αγοράς μπορεί να τεθεί σε κίνδυνο. Δεν μπορούν να δοθούν κρατικές επιχορηγήσεις στις μεγάλες αεροπορικές εταιρίες χωρίς να δοθούν και στις μικρές, ενώ αν γίνει αυτό θα δικαιούται κάθε κλάδος της οικονομίας να ζητάει ενισχύσεις. Κινδυνεύουμε έτσι να γίνουμε μια απέραντη ενιαία αγορά προβληματικών επιχειρήσεων κατά τα παλαιά ελληνικά πρότυπα.
Αυτό δεν σημαίνει ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση, ή τα κράτη μέλη της, πρέπει να παραμείνουν απαθείς. Βραχυπρόθεσμα, πρέπει τα κράτη μέλη να επιμείνουν στην πολιτική της εγγύησης των ασφαλίστρων των αεροπορικών εταιριών, και να θεμελιώσουν ξεκάθαρη πολιτική οικονομικής στήριξης αυτών που δυστυχώς αναπόφευκτα θα απολυθούν μέχρι να ξεπεραστεί η κρίση. Μακροπρόθεσμα θα πρέπει να δοθούν λύσεις στα δομικά προβλήματα που αντιμετωπίζει ο τομέας, ειδικά στην Ευρώπη. Σήμερα κινούμαστε με τα δεδομένα των αρχών της δεκαετίας του ’70. Πρέπει να προσαρμοστούμε στις νέες πραγματικότητες που διαμορφώνονται στον τομέα . Συγκεκριμένα:
1. Πρέπει να επιμείνουνε ιδιαίτερα στην θέμα της ασφάλειας. Ο καλύτερος τρόπος για να ανακτήσει η κοινή γνώμη την εμπιστοσύνη της στις αερομεταφορές είναι να βεβαιωθούμε ότι γεγονότα όπως αυτά της ενδέκατης Σεπτεμβρίου δεν πρόκειται να επαναληφθούν.
2. Η Ευρωπαϊκή ¨Ένωση θα πρέπει να προχωρήσει, πιο δυναμικά, με το ήδη υπάρχον σχέδιο του λεγόμενου “Ενιαίου Ευρωπαϊκού Ουρανού”. Αντί δηλαδή να έχει η Ευρώπη πάνω από 35 κέντρα εναέριας κυκλοφορίας, όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν λιγότερα από 10, θα πρέπει να καθιερώσουμε ένα ενοποιημένο σύστημα διαχείρισης της εναέριας κυκλοφορίας. Με αυτόν τον τρόπο θα μειωθούν δραστικά οι καθυστερήσεις, θα περιοριστούν οι περιττοί γραφειοκρατικοί έλεγχοι και το κόστος για τις εταιρίες.
3. Πρέπει να ξεκαθαρίσει το τοπίο και να ενισχυθεί ο υγιής ανταγωνισμός διεθνώς. Τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης πρέπει να πάψουν να λειτουργούν μονομερώς υπογράφοντας διακρατικές συμφωνίες στον τομέα των αερομεταφορών, όπως έχει γίνει με τις Η.Π.Α.. Η έλλειψη κοινού μετώπου αποδυναμώνει τις προσπάθειες μας.
Τι θα γίνει με την Ολυμπιακή; Δεν είμαι αισιόδοξος. Η Ολυμπιακή αφέθηκε να σαπίσει. Όλα αυτά τα χρόνια, η Ολυμπιακή είχε τρεις επιλογές: Πρώτον, να συνάψει μια συμμαχία με άλλες μεγάλες αεροπορικές εταιρίες. Δεύτερον, να προσκαλέσει στρατηγικό επενδυτή. Τρίτον, να ιδιωτικοποιηθεί. Τίποτα δεν έγινε. Από την πορεία αυτή υπάρχουν μόνο χαμένοι. Πιο πολύ απ’ όλους οι Έλληνες φορολογούμενοι και οι ίδιοι οι εργαζόμενοι της Ο.Α. Ας ελπίσουμε ότι έστω και στο “παρά 1” κάτι θα γίνει. Μόνο που για να δικαιωθούν οι ελπίδες χρειάζονται και πράξεις.