Κύριε Χατζηδάκη η καθαρή ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ χωρίς όρους και προϋποθέσεις και η διατήρηση της δυναμικής για την επίλυση του Κυπριακού παράλληλα με την άρνηση των “15 ” να ικανοποιήσουν το αίτημα της Τουρκίας για τον καθορισμό ημερομηνίας έναρξης ενταξιακών διαπραγματεύσεων ήταν οι βασικές αποφάσεις της Συνόδου Kορυφής της Κοπεγχάγης. Με δεδομένη την εσωτερική αντιπαράθεση που βρίσκεται σε εξέλιξη στην Τουρκία μεταξύ του νέου ισχυρού άνδρα της χώρας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και των σκληροπυρηνικών εκτιμάτε ότι υπάρχει κίνδυνος να εκδηλωθούν ακραίες αντιδράσεις στην Αγκυρα μετά την Κοπεγχάγη;
Όταν οι Ευρωπαίοι και οι Τούρκοι αποφάσισαν να «αρραβωνιαστούν» δεν φάνηκε να είναι έτοιμοι για τις συνέπειες του γάμου που λογικά θα έπρεπε να επακολουθήσει. Οι μεν Ευρωπαίοι έδωσαν ημερομηνία στην Τουρκία με το σκεπτικό «δεν βαριέσαι σε 10, 15, 20 χρόνια κάποιος άλλος θα είναι πρωθυπουργός που θα αντιμετωπίσει το ζήτημα», οι δε Τούρκοι δεν ήταν έτοιμοι να δουν την Ευρωπαϊκή Ένωση σαν ένα οργανισμό με πολιτική οντότητα και βαθύτατο σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα, αλλά σαν ένα οργανισμό που προσομοιάζει στον ΟΗΕ, το ΝΑΤΟ ή το Συμβούλιο της Ευρώπης. Η αλήθεια είναι βεβαίως ότι και για τις δύο πλευρές η ένταξη της Τουρκίας σημαίνει πάρα πολλές παραχωρήσεις. Για τους Ευρωπαίους παραχωρήσεις στο οικονομικό επίπεδο, για τους Τούρκους παραχωρήσεις στο πολιτικό επίπεδο και σε αυτό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αυτό ακριβώς αποτυπώθηκε και στην Κοπεγχάγη. Η διστακτικότητα, δηλαδή, των Ευρωπαίων να προχωρήσουν με γρήγορους ρυθμούς στην ενσωμάτωση της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά και η διστακτικότητα των Τούρκων να υιοθετήσουν αυτό το οποίο λέμε κοινοτικό κεκτημένο. Η Τουρκία βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι. Η ενταξιακή της προοπτική σε συνδυασμό με την ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση την θέτει καθημερινά ενώπιον κρίσιμων διλημμάτων. Φαίνεται ότι ο Ερντογάν και οι συν αυτώ -παρά το ότι θεωρούνταν μέχρι πρότινος κάπως «ύποπτοι» από ορισμένους ευρωπαίους σε σχέση με τις πεποιθήσεις τους- έχουν αντιληφθεί τις παραχωρήσεις που είναι αναγκαίες να κάνει η Τουρκία για να πετύχει την ένταξη της στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η πιο κρίσιμη από αυτές είναι ότι ο στρατός θα πρέπει να πάει στους στρατώνες του και να φύγει από την πολιτική. Το τουρκικό στρατιωτικό και διπλωματικό κατεστημένο, από την άλλη βρίσκεται αντιμέτωπο με τον ίδιο του τον εαυτό. Αν θελήσει να κάνει παραχωρήσεις αργά ή γρήγορα η Τουρκία θα μπει στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Και αυτό, γιατί καμιά διαδικασία που ξεκίνησε στην Ε.Ε δεν διακόπηκε στην μέση. Όμως αυτό εναπόκειται τελικά στην ίδια την Τουρκία, και κανείς δεν μπορεί κάνει προβλέψεις με σιγουριά. Όσον αφορά την πατρίδα μας, την Ελλάδα, σίγουρα η απάντηση είναι μία. Συμφέρει η Τουρκία να αποφασίσει οριστικά και αμετάκλητα ότι πρέπει να γίνει Ευρωπαϊκή χώρα. Απολαμβάνοντας τα πλεονεκτήματα της ένταξης της, αλλά και εκπληρώνοντας τις υποχρεώσεις που απορρέουν από αυτήν.
Πιστεύετε ότι μετά την ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ θα ατονήσει το θέμα της επίλυσης του πολιτικού ζητήματος στο εγγύς μέλλον και η μη επίτευξη λύσης μέχρι την 28η Φεβρουαρίου εγκυμονεί κινδύνους διχοτόμησης της νήσου;
Κανείς δεν μπορεί να είναι κατηγορηματικός σε αυτήν την φάση. Είναι πάντως βέβαιον ότι τόσο η πρόσφατη απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ που επαναφέρει το σχέδιο Ανάν στο προσκήνιο, υπενθυμίζοντας μάλιστα και τις ευθύνες των τουρκοκυπρίων για την μη επίτευξη μέχρι στιγμής λύσεως, όσο και οι πρωτοβουλίες που αναλαμβάνουν διάφοροι παράγοντες σε διεθνές επίπεδο δείχνουν ότι το θέμα θα μας απασχολήσει εντόνως τον Ιανουάριο και τον Φεβρουάριο. Δεν αποκλείεται να υπάρξει καλή θέληση και από τις δυο πλευρές να βρεθεί λύση μέχρι τις 28 Φεβρουαρίου. Εξαρτάται περισσότερο από την Τουρκία και τους Τουρκοκυπρίους. Εάν τώρα το θέμα δεν έχει λυθεί μέχρι τις 28 Φεβρουαρίου τότε σίγουρα θα έχουμε μια ανάπαυλα και ενδεχομένως θα επανέλθει στο προσκήνιο το 2004 ενόψει της συζητήσεως για έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων μεταξύ Ε.Ε και Τουρκίας. Εν πάση περιπτώσει, εμείς θα πρέπει να προσέλθουμε στον διάλογο, δείχνοντας καλόπιστη διάθεση, αλλά και επιδιώκοντας να βελτιώσουμε αισθητά το σχέδιο Ανάν, το οποίο σε πολλά σημεία δεν είναι λειτουργικό.
Πως κρίνετε τα μέτρα υποστήριξης προς τους τουρκοκυπρίους που προωθεί η κυπριακή κυβέρνηση για την επαναπροσέγγιση και επανασυμφιλίωση των δύο κοινοτήτων;
Τα μέτρα αυτά πρέπει να ζυγιστούν προσεκτικά. Με τρόπο ώστε να προσεγγίζουν τους Τουρκοκύπριους χωρίς, όμως, να αισθάνονται προσβεβλημένοι, αλλά και χωρίς να δημιουργούνται προϋποθέσεις για απερήμωση του κατεχόμενου κομματιού από τον Τουρκοκυπριακό πληθυσμό με κυριαρχία των εποίκων. Πρέπει, επίσης, να ληφθούν σε συντονισμό με την Ε.Ε.
Θεωρείτε ότι η επικύρωση της συνθήκης ένταξης της Κύπρου από τα ευρωπαϊκά κοινοβούλια και ενδεχομένως της διεξαγωγής δημοψηφισμάτων σε ορισμένες χώρες μέλη κρύβουν παγίδες για την προσχώρησή της στην ΕΕ;
Προς το παρόν δεν υπάρχει κάποιο δημοψήφισμα στον ορίζοντα. Αν υπάρξουν δημοψηφίσματα η μέχρι στιγμής εμπειρία (Γαλλία, Δανία, Ιρλανδία κλπ) δείχνει ότι κανείς δεν μπορεί να βάλει το χέρι του στην φωτιά. Και αυτό όχι εξαιτίας της Κύπρου, αλλά εξαιτίας του οικονομικού κόστους της διεύρυνσης. Αν δεν υπάρξουν δημοψηφίσματα, προσωπικά δεν έχω καμία απολύτως ανησυχία για τη στάση των κοινοβουλίων. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι σε όλα τα κοινοβούλια υπάρχει κυβερνητική πλειοψηφία. Όλες δε οι κυβερνήσεις έχουν συμφωνήσει. Αλλά και στο επίπεδο της αντιπολίτευσης, σε καμιά ευρωπαϊκή χώρα μέχρι στιγμής δεν έχει εκφρασθεί από μείζονες πολιτικές δυνάμεις ουσιαστική αντίδραση για την διεύρυνση της Ε.Ε. Ας μην δημιουργούμε, λοιπόν, κινδύνους εκεί που δεν υπάρχουν.
Με βάση το νέο χρονοδιάγραμμα που έχει τεθεί από την ΕΕ για την επίλυση του Κυπριακού μέχρι τις 28 Φεβρουαρίου πιστεύετε ότι οι προεδρικές εκλογές στην Κύπρο θα πρέπει να διεξαχθούν όπως έχουν αρχικά προγραμματιστεί το Φεβρουάριο;
Εναπόκειται στους ίδιους τους Κυπρίους να αποφασίσουν με βάση αυτά τα οποία επιτάσσει το Σύνταγμα, αλλά και η κοινή λογική. Εάν κάποιος ρωτούσε την δική μου προσωπική γνώμη, θα έλεγα ότι θα πρέπει να βρεθεί μια φόρμουλα για μια σύντομη παράταση μέσω εκλογών ή όχι της θητείας του προέδρου Κληρίδη, μέχρις ότου υπάρξει απόλυτο ξεκαθάρισμα του πολιτικού ορίζοντα. Θα ήταν ίσως κάπως υπερβολικό εν μέσω διαπραγματεύσεων, στην Κύπρο να διεξάγεται προεκλογική εκστρατεία.
Στη Σύνοδο Κορυφής της Κοπεγχάγης δόθηκε λύση και στο θέμα του λεγόμενου “ευρωστρατού”. Κρίνετε, ότι το Αιγαίο και η Κύπρος είναι τα θύματα της συμφωνίας που επετεύχθη;
Το θέμα του λεγόμενου ευρωστρατού είναι κάτι το οποίο περίπου ξεχάστηκε στα πλαίσια των πολιτικών συζητήσεων που έγιναν στην Ελλάδα πριν και μετά την Κοπεγχάγη. Η Ελλάδα στο συγκεκριμένο θέμα υποχώρησε θεαματικά και δέχθηκε σχεδόν 100% το κείμενο της Άγκυρας το οποίο ήταν συμφωνία μεταξύ ΗΠΑ, Μ.Βρετανίας και Τουρκίας και για το οποίο αρχικά είχαμε εκφράσει εντονότατες αντιρρήσεις. Ο «ευρωστρατός», με βάση την συμφωνία αυτή που επικυρώθηκε στην Κοπεγχάγη, δεν θα μπορεί να παρεμβαίνει σε περιοχές ζωτικής σημασίας για την Τουρκία χωρίς την άδειά της. Επομένως, δεν θα μπορεί να παρεμβαίνει ούτε στο Αιγαίο, ούτε στην Κύπρο. Τι σημαίνει αυτό; Η δύναμη ταχείας επεμβάσεως της Ε.Ε, ο «ευρωστρατός» δηλαδή, έχει προς το παρόν μόνο ειρηνευτική αποστολή. Δεν θα συμμετέχει, δηλαδή, σε πολέμους. Επομένως, προς το παρόν, αυτό δεν πρέπει να μας στεναχωρεί. Αν όμως, όπως είναι και το πιθανότερο, σε κάποια χρόνια ο ευρωστρατός αποκτήσει ευρύτερες αρμοδιότητες τότε αυτό θα είναι εξαιρετικά αρνητικό για την Ελλάδα. Η μόνη δε περίπτωση για να ξεπερασθεί το πρόβλημα το οποίο δημιουργείται, θα ήταν να ενταχθεί η ίδια η Τουρκία στην Ε.Ε, οπότε και δεν θα υπήρχε επίδικο αντικείμενο. Εν πάση περιπτώσει, η απόφαση αυτή σίγουρα θα πρέπει να χαροποιεί την Τουρκία και αποτελεί μια αδιαμφισβήτητη παραχώρηση της ελληνικής κυβέρνησης προς την Τουρκία.
Πως σχολιάζετε τη στάση του προέδρου της ΝΔ Κώστα Καραμανλή ο οποίος, σε ότι αφορά την απόφαση για την ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ, αρκέστηκε να συγχαρεί τον κυπριακό λαό και την ηγεσία του ενώ ο επίτιμος πρόεδρος του κόμματος κ. Μητσοτάκης έκανε λόγο για “εθνική επιτυχία” απονέμοντας εύσημα στην κυβέρνηση;
Όπως είναι αντιληπτό τα θέματα τα οποία μέχρις στιγμής συζητήσαμε τα προβλήματα σε σχέση με το Κυπριακό, την ενταξιακή προοπτική της Τουρκίας, τις ελληνοτουρκικές σχέσεις κλπ είναι πάρα πολύ μεγάλα, για να εξαντλείται η πολιτική συζήτηση στην Ελλάδα σχετικά με τον τρόπο που δόθηκαν ή δεν δόθηκαν συγχαρητήρια από την αντιπολίτευση στην κυβέρνηση. Η ΝΔ υπήρξε σαφής στην τοποθέτησή της και σημείωσε την θετική εξέλιξη η οποία επετεύχθη χάρη στις προσπάθειες που κατεβλήθησαν από όλες τις πλευρές στην Ελλάδα και στην Κύπρο, αλλά και χάρη στην εθνική στρατηγική για το συγκεκριμένο θέμα που ήταν βασική επιλογή τόσο των κυβερνήσεων της ΝΔ, όσο και των κυβερνήσεων του ΠΑΣΟΚ τα τελευταία χρόνια. Μια και μιλάτε, όμως, για την μεγαλοψυχία ή όχι της ΝΔ θα ήθελα εγώ να ρωτήσω με την σειρά μου: Θυμάστε μια έστω φορά από το 1974 και μετά που το ΠΑΣΟΚ να έχει δώσει συγχαρητήρια στην ΝΔ για μια βασική της επιλογή; Θυμάστε την αντίδραση του ΠΑΣΟΚ όταν η Ελλάδα έμπαινε στην Ε.Ε; Σήμερα αυτοί που εκμεταλλεύονται αυτή την επιλογή, προκειμένου να υπερασπίζουν από καλύτερη θέση τα συμφέροντα της Ελλάδας στο εξωτερικό, ξεχνούν ότι όχι μόνο συγχαρητήρια δεν έδιναν στην ΝΔ το 1980 για την επιλογή της αυτή, αλλά και την θεωρούσαν καταστρεπτική για τον τόπο.
H Ελλάδα αναλαμβάνει από την 1η Ιανουαρίου την προεδρία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πιστεύετε ότι η χώρα μας είναι επαρκώς προετοιμασμένη για αυτή την πρόκληση ή υπάρχει ο κίνδυνος να περιοριστούμε σε μια διαχειριστικού χαρακτήρα προεδρία και ποιος θα είναι ο στόχος της “σκιώδους προεδρίας ”, που προτίθεται να ασκήσει η ΝΔ;
«Προς γαρ το τελευταίον εκβάν, έκαστον των προϋπαρξάντων κρίνεται» Αυτή την ώρα έχουμε μπροστά μας μόνο τα σχέδια της ελληνικής προεδρίας. Και θα ήταν επιπόλαιο για οποιονδήποτε να εξαγάγει από τώρα συμπεράσματα. Το βέβαιο είναι, ότι μέσα σε έξι μήνες δεν μπορεί να αλλάξει ο ρους της ιστορίας. Όχι μόνο από την Ελλάδα, αλλά από οποιαδήποτε ευρωπαϊκή κυβέρνηση. Στα πλαίσια μιας προεδρίας γίνονται ή μπορούν γίνουν κατά βάση κυρίως δύο πράγματα: Πρώτον, διαχείριση ήδη υπαρχουσών νομοθετικών και άλλων πρωτοβουλιών. Και μόνο τον Ιούνιο θα έχει φανεί έπ’ αυτού του ζητήματος η πραγματική πρόοδος που επετεύχθη. Δεύτερον, μπορεί να ξεκινήσουν διάφορες πρωτοβουλίες, για τις οποίες κάποια χώρα που προεδρεύει βάζει την σφραγίδα της και παραδίδει εν συνεχεία την σκυτάλη στις χώρες που αναλαμβάνουν μετά την προεδρία. Για το πρώτο τομέα χρειάζεται αποτελεσματικότητα. Για τον δεύτερο τομέα χρειάζεται παράλληλα να υπάρχει όραμα και φαντασία. Η Ελλάδα δεν έχει την δυνατότητα να ξεφύγει από κάποια πλαίσια τα οποία επιβάλει ή ίδια ευρωπαϊκή πραγματικότητα και καθημερινότητα. Δεν θα μπορούσε δηλαδή να μην διαχειρισθεί ζητήματα όπως η ενδιάμεση αναθεώρηση της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής και σε κάποιο βαθμό οι εξελίξεις στην Ευρωπαϊκή Συντακτική Συνέλευση. Από την άλλη μπορεί να πιέσει, έτσι ώστε να υπάρξουν εξελίξεις στην λεγόμενη «Σύνοδο της Άνοιξης» για θέματα που σχετίζονται με την ανταγωνιστικότητα της Ευρωπαϊκής Οικονομίας και το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Μοντέλο. Ταυτόχρονα θα μπορούσε να προωθήσει δυναμικές πρωτοβουλίες για την μεσογειακή διάσταση της Ε.Ε, αλλά και για τα Βαλκάνια σε σχέση με την ενταξιακή τους προοπτική. Για όλα αυτά τα τελευταία ζητήματα η ελληνική προεδρία δεν φαίνεται να δείχνει τον απαιτούμενο δυναμισμό. Αυτό έχει επισημανθεί και από την πλευρά της ΝΔ η οποία κατά το διάστημα της εξάμηνης ελληνικής προεδρίας δεν θέλει να ασκήσει αντιπολίτευση για την αντιπολίτευση, αλλά να συμπαρασταθεί στην κυβέρνηση. Δεν έχει σκοπό να αμφισβητήσει την προεδρία, αλλά να παρακινήσει την ελληνική κυβέρνηση ώστε να είναι δημιουργική και αποτελεσματική.