Και ξαφνικά στην Ευρώπη αναφέρθηκε η απαγορευμένη λέξη. Ομοσπονδία. Λέξη την οποία τελευταίος είχε αναφέρει ο Ζακ Ντελόρ στο Μάαστριχ. Έκτοτε η λέξη αυτή έμελλε να απαγορευθεί. Τον ενθουσιασμό του Μάαστριχ, αντικατέστησε ο Ευρωσκεπτικισμός του Άμστερνταμ και έπειτα η Ευρωδειλία των σημερινών ηγετών. Η πρόσφατη ομιλία για το μέλλον του ευρωπαϊκού οικοδομήματος του Γερμανού Υπουργού Εξωτερικών στο Πανεπιστήμιο Χούμπολντ στο Βερολίνο ξεσήκωσε στην Ευρώπη θύελλα συζητήσεων και αντιδράσεων. Τι είπε όμως ο κ. Φίσερ;
Πρώτον, ότι πρέπει να συγκροτηθεί ένας πυρήνας ο οποίος θα πρέπει να προχωρήσει στην πολιτική ενοποίηση, σε μια ομοσπονδία, υπογράφοντας μια νέα ιδρυτική συνθήκη της Ευρώπης. Δεύτερον, κατά τον κ. Φίσερ αυτή η Ομοσπονδία θα πρέπει να έχει ένα κοινό σύνταγμα το οποίο θα ορίζει τι θα ρυθμίζεται σε ευρωπαϊκό και τι σε επίπεδο των εθνικών κρατών. Η Ομοσπονδία αυτή θα πρέπει να εκλέγει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, να έχει μια κυβέρνηση, να εκλέγει ένα πρόεδρο.
Προσωπικά τάσσομαι υπέρ των απόψεων που διατύπωσε ο Γερμανός Υπουργός των Εξωτερικών. Γιατί πιστεύω ότι εξυπηρετούν τα συμφέροντα της Ευρωπαϊκής Ιδέας, εξυπηρετούν τα μελλοντικά συμφέροντα της Ελλάδας.
Πρώτον, διότι η πολιτική ενοποίηση θα βοηθήσει την Ευρώπη να αντεπεξέλθει στις προκλήσεις της παγκοσμιοποίησης και κατ’ αυτό τον τρόπο θα γίνει ένας από τους παράγοντες που θα διαμορφώσουν την νέα παγκόσμια τάξη.
Δεύτερον, η προοπτική διεύρυνσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης προς Ανατολάς ενδέχεται να δημιουργήσει προβλήματα καθώς θα πρέπει η Ευρώπη να κινείται στους ρυθμούς της Λιθουανίας, της Εσθονίας και της Σλοβακίας. Φαντασθείτε την ήδη δυσκίνητη Ευρώπη να κουβαλά το βάρος των παραπάνω χωρών. Άρα κάτι καινούριο πρέπει να γίνει.
Τρίτον, με το να υποστηρίξει η χώρα μας τις παραπάνω προτάσεις Φίσερ φαίνεται συνεπής στην ομοσπονδιακή προοπτική της Ευρώπης που πάντα υποστήριζε.
Τέταρτον, γιατί πιστεύω ότι η Ελλάδα μετά την ένταξη της στην Οικονομική και Νομισματική Ένωση εισέρχεται οριστικά πλέον στον σκληρό πυρήνα της Ευρώπης και συνεπώς είναι πολύ πιθανόν να συμμετέχουμε και στο πυρήνα της πολιτικής ενοποίησης.
Πέμπτον, ακόμη και έξω αν μείνουμε, αλλά υποστηρίζοντας την προοπτική της πολιτικής ενοποίησης, θέτουμε σοβαρές πιθανότητες για την μελλοντική μας συμμετοχή, όπως συνέβη και με την Οικονομική και Νομισματική Ενοποίηση.
Στην Ελλάδα οι προτάσεις Φίσερ αντιμετωπίσθηκαν από ένα μέρος του Tύπου αλλά και της πολιτικής ηγεσίας (όσο η μάχη της ταυτότητας την άφησε να ασχοληθεί με τέτοιου είδους θέματα) με αρκετή επιφυλακτικότητα και με φοβία. Φοβία, η οποία μας έχει οδηγήσει πολλές φορές να βλέπουμε παντού εχθρούς, οι οποίοι επιθυμούν να μας βάλουν στο περιθώριο των εξελίξεων. Τα πράγματα όμως δεν είναι έτσι. Ο Ρομάνο Πρόντι για παράδειγμα σε συνέντευξη του στην εφημερίδα «Le Monde” συμπεριλαμβάνει την Ελλάδα στον σκληρό πυρήνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Συνεπώς είναι στο δικό μας χέρι να αποτινάξουμε από πάνω μας την αμυντική και μίζερη στάση, την οποία τόσα χρόνια κρατάμε σε οποιαδήποτε συζήτηση γίνεται σε ευρωπαϊκό επίπεδο για το μέλλον μας. Αν όμως συνεχίσουμε να θεωρούμε ότι σε μια Ευρώπη των δύο ταχυτήτων η χώρα μας θα βρίσκεται οπωσδήποτε στην δεύτερη ταχύτητα αυτό που πιθανότατα θα συμβεί είναι ότι θα καταδικαστεί η Ελλάδα να κινείται στους ρυθμούς της Εσθονίας ή αύριο της Ρουμανίας ή οποιασδήποτε άλλης χώρας εισέλθει αργότερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Νομίζω ότι θα ήταν σκόπιμο να δούμε το ομοσπονδιακό μοντέλο των ΗΠΑ, το οποίο είναι πηγή ισχύος, τόσο οικονομικής όσο και πολιτικής. Χωρίς να ταυτίζουμε απόλυτα με το ευρωπαϊκό πρότυπο, το αμερικάνικο μοντέλο νομίζω ότι μας είναι χρήσιμο στο πως οφείλουμε να κινηθούμε στη λογική της ομοσπονδοποίησης. Βέβαια, το πώς ακριβώς θα γίνει αυτό είναι αντικείμενο μεγάλης – πανευρωπαϊκής – συζήτησης. Διότι τα ερωτήματα είναι και άκρως τεχνικά, αλλά και εξόχως πολιτικά. Λόγου χάρη, πώς θα διαμορφωθεί η θεσμική αρχιτεκτονική της ΕΕ; Ποιες αρμοδιότητες θα έχουν τα βασικά κοινοτικά όργανα και ποιες τα κράτη μέλη; Με ποιες διαδικασίες θα λαμβάνονται οι αποφάσεις; Πώς θα αποδεχθούν οι Ευρωπαίοι πολίτες αυτή την «κοσμογονία» αλλαγών στην οποία θα βρεθούν για πρώτη φορά στη μακραίωνη ιστορία τους;
Δυστυχώς η προβληματική για την ομοσπονδοποίηση ξεκίνησε στα μέσα της συζήτησης για την Διακυβερνητική Διάσκεψη. Διάσκεψη η οποία περιλαμβάνει μία στενή ατζέντα θεμάτων. Οπότε εκ πρώτης όψεως οι προτάσεις Φίσερ δεν μπορούν να συζητηθούν. Εκτός και αν εκμεταλλευθούμε την δυνατότητα που μας προσφέρει η πρόβλεψη στην συνθήκη του Άμστερνταμ για «ευελιξία» ή «ενισχυμένη συνεργασία». Η Συνθήκη του Άμστερνταμ δίνει την δυνατότητα σε κάποια κράτη μέλη να προχωρήσουν σε κάποια προωθημένη συνεργασία μεταξύ τους αρκεί να υπάρχει και η συναίνεση των υπολοίπων κρατών μελών. Αυτό μέχρι τώρα δεν έχει προχωρήσει γι’ αυτό και κάποια κράτη μέλη επιθυμούν σ’ αυτή την Διακυβερνητική Διάσκεψη η «ευελιξία» να αναθεωρηθεί και να αποκτήσει ουσιαστικότερο περιεχόμενο με κατάργηση της συναίνεσης των μη συμμετεχόντων. Κατ’ αυτό τον τρόπο πράγματι οι απόψεις Φίσερ θα μπορούσαν να προωθηθούν έστω και δια της πλαγίας οδού. Μένει συνεπώς να δούμε αν η συζήτηση για το μέλλον της Ευρώπης, που μόλις ξεκίνησε, θα συνεχισθεί μέσα από τη διέξοδο που δίνει η παραπάνω πρόβλεψη ή θα ξεχαστεί με το πέρασμα του χρόνου. Συζήτηση που θα πρέπει να επισημάνω ότι δεν την άνοιξε κάποιος συνεχιστής του Κόλ ή του Μιτεράν, από τα μεγάλα κόμματα εξουσίας, όπως είναι οι Χριστιανοδημοκράτες και οι Σοσιαλιστές. Αλλά ένας Πράσινος, ο κ. Φίσερ!