“Ο κόσμος γύρω μας αλλάζει ραγδαία και ο μόνος τρόπος να επιβιώσουμε και να εξασφαλίσουμε ένα καλύτερο μέλλον είναι να προσαρμοστούμε στο νέο περιβάλλον”, υπογράμμισε ο Κωστής Χατζηδάκης στην ομιλία του για την παρουσίαση του βιβλίου του ακαδημαϊκού κ. Βασίλειου Μαρκεζίνη “Ο Οδυσσέας και ο δημιουργός του”.
“Η λύση”, συνέχισε ο Κωστής Χατζηδάκης, “δεν είναι η προσκόλληση σε ιδεοληψίες και πρακτικές του παρελθόντος. Η λύση είναι η εξέλιξη”.
Εισήγηση Κωστή Χατζηδάκη στην παρουσίαση του βιβλίου «Ο Οδυσσέας και ο δημιουργός του», του Βασίλειου Μαρκεζίνη
- Είναι τιμή μου να βρίσκομαι σήμερα εδώ για την παρουσίαση του νέου βιβλίου του κ. Μαρκεζίνη. Τον κ. Μαρκεζίνη τον γνωρίζουμε, βεβαίως, ως έναν παγκοσμίου φήμης νομικό και ακαδημαϊκό. Η προϋπηρεσία του σε κορυφαία πανεπιστήμια σε όλο τον κόσμο, ο εντυπωσιακός όγκος του συγγραφικού του έργου, οι κορυφαίοι συμβουλευτικοί ρόλοι που κατά καιρούς ανέλαβε, καθώς και η πληθώρα υψηλότατων διακρίσεων που του έχουν απονεμηθεί, λένε απείρως περισσότερα για την πορεία του κ. Μαρκεζίνη απ’ ότι θα μπορούσα ποτέ να πω στο πλαίσιο μιας σύντομης ομιλίας. Θα περιοριστώ, λοιπόν, στο να εκφράσω τον ειλικρινή μου θαυμασμό για το έργο που έχει επιτελέσει επί τόσες δεκαετίες, και να τον ευχαριστήσω που εκπροσωπεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τη χώρα μας στο διεθνές στερέωμα.
- Και θα ήθελα, επίσης, να πω, πως ήταν μεγάλη μου χαρά να τον γνωρίσω και με μια νέα ιδιότητα, αυτή του μελετητή του ομηρικού έργου.
- Διάβασα με μεγάλο ενδιαφέρον το εν λόγω βιβλίο, το οποίο με έκανε να δω από νέα οπτική έναν ήρωα ο οποίος –όπως συνέβη με τους περισσότερους εξ ημών- κέρδισε τον θαυμασμό μου στην παιδική μου ηλικία όταν ήρθα σε πρώτη επαφή με τις περιπέτειές του.
- Δεν είμαι σε θέση, φυσικά, να μιλήσω από τη σκοπιά του ειδικού για το βιβλίο αυτό. Ούτε μπορώ, μέσα στο περιορισμένο χρονικό πλαίσιο που διαθέτουμε, να εκθέσω όλες τις σκέψεις και τους προβληματισμούς που μου γεννήθηκαν διαβάζοντάς το. Όμως θα ήθελα να σταθώ σε ένα δίπτυχο εννοιών το οποίο διαπνέει την ανάλυση του κ. Μαρκεζίνη: Την εξέλιξη και την προσαρμογή.
- Ο συγγραφέας εξετάζει το έργο του Ομήρου όχι σε απομόνωση, ούτε στατικά, αλλά μέσα από μια εξελικτική σκοπιά, λαμβάνοντας υπόψη την επιρροή των έργων προγενέστερων περιόδων. Όπως τονίζει ο συγγραφέας, ο Οδυσσέας της Ιλιάδας μοιράζεται αρκετά χαρακτηριστικά με τον παππού του, τον Αυτόλυκο, που θεωρείτο σύμβολο της κλοπής και της εξαπάτησης, και τα ίχνη του οποίου μπορούν να αναζητηθούν στην προεπική περίοδο. Στην Οδύσσεια, όμως, βλέπουμε τον Οδυσσέα ως έναν πολύ πιο σύνθετο χαρακτήρα, με θετικά και αρνητικά στοιχεία.
- Μέσω αυτής της αναδιαμόρφωσης του χαρακτήρα του Οδυσσέα, υπογραμμίζει ο συγγραφέας, ο Όμηρος προσπάθησε να επινοήσει ένα νέο πρότυπο ηρωισμού, κατ’ αντιστοιχία, σε κάποιο βαθμό, με την εξέλιξη των ιδανικών της εποχής.
- Σύμφωνα με το παλαιότερο ηρωικό πρότυπο, ο ήρωας ήταν κάποιος που θυσίαζε τη ζωή του για τη δόξα. Στην Οδύσσεια, όμως, ο Όμηρος σκιαγραφεί ένα είδος ήρωα με πιο ανθρώπινα χαρακτηριστικά, με ό, τι καλό ή κακό συνεπάγεται αυτό. Συγκεκριμένα, ο Οδυσσέας, όπως τονίζει ο συγγραφέας, χαρακτηρίζεται από την ευέλικτη φύση του και έναν εκ φύσεως προσαρμοστικό τρόπο συμπεριφοράς σε άμεση συνάρτηση με το τι απαιτούσαν οι περιστάσεις» (σελ 166).
- Η προσαρμοστικότητα αποτελεί θεμελιώδη προϋπόθεση της εξέλιξης των ειδών, αλλά και των κοινωνιών. Άλλωστε, όπως είχε γράψει και ο Δαρβίνος, στη φύση δεν επιβιώνει το δυνατότερο από τα είδη, ούτε το εξυπνότερο. Αυτό που επιβιώνει είναι το πιο προσαρμοστικό στις αλλαγές.
- Και αυτό αποτελεί ένα σημαντικό μάθημα για την Ελλάδα σήμερα. Ο κόσμος γύρω μας αλλάζει ραγδαία και ο μόνος τρόπος να επιβιώσουμε και να εξασφαλίσουμε ένα καλύτερο μέλλον είναι να προσαρμοστούμε στο νέο περιβάλλον. Η λύση δεν είναι η προσκόλληση σε ιδεοληψίες και πρακτικές του παρελθόντος. Η λύση είναι η εξέλιξη. Η υιοθέτηση των πιο σύγχρονων πρακτικών, προσαρμοσμένες στις δικές μας ανάγκες και στα δικά μας συγκριτικά πλεονεκτήματα.
- Δεν ισχυρίζομαι, φυσικά, ότι κάτι τέτοιο είναι εύκολο, πόσο μάλλον σε σύντομο χρονικό διάστημα. Άλλωστε, όπως τονίζει ο συγγραφέας στη σελίδα 190, «οι νέοι κανόνες, οι νέες αξίες και τα νέα πρότυπα συμπεριφοράς υιοθετούνται πιο εύκολα όταν εισχωρούν στη ζωή μας με σταδιακό και διακριτικό τρόπο, παρά όταν εισβάλλουν βιαίως σε μια κοινωνία της οποίας ο ιστός αντιστέκεται σθεναρά στην εισδοχή τους».
- Σήμερα δυστυχώς δεν έχουμε το περιθώριο της σταδιακής προσαρμογής. Επείγει να αλλάξουμε άμεσα πορεία για να αποφύγουμε την πτώση στον γκρεμό. Είναι δεδομένο πως διαθέτουμε τις ικανότητες να το κάνουμε. Όμως όπως λέει και ο κ. Μαρκεζίνης, τα «οδυσσεϊκά χαρακτηριστικά» του Ομήρου ποτέ δεν αρκούν για να εγγυηθούν την επιτυχία. Η επιτυχία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το πώς θα χρησιμοποιήσει τα χαρακτηριστικά αυτά όποιος τα διαθέτει. Είναι στο χέρι μας να τα χρησιμοποιήσουμε με τον τρόπο που θα εξασφαλίσει ένα καλύτερο μέλλον για τη χώρα μας.
Θα ήθελα να συγχαρώ τον κ. Μαρκεζίνη για ένα βιβλίο το οποίο, το οποίο δίνει τροφή για σκέψη σε πολλά επίπεδα και πετυχαίνει κάτι που θεωρώ πως ήταν από τους βασικούς στόχους του συγγραφέα: Ωθεί τον αναγνώστη να επιστρέψει στα έργα του Ομήρου, έχοντας, πλέον, τα εφόδια για να τα προσεγγίσει με μια φρέσκια και πιο διεισδυτική ματιά