Όταν το 1987 ο Ανδρέας Παπανδρέου, ως πρωθυπουργός της χώρας έβαζε την υπογραφή του στην «Ενιαία Πράξη του Λουξεμβούργου» με την οποία τότε η Ευρωπαϊκή Κοινότητα έδινε ουσιαστική ώθηση στην ενιαία αγορά, δεν ξέρω αν είχε αντιληφθεί ότι με αυτήν την υπογραφή έβαζε οριστικό τέρμα στις δοξασίες του σχετικά με τον «τρίτο δρόμο για τον σοσιαλισμό». Δεκατρία χρόνια έχουν περάσει από τότε και εν τω μεταξύ μέσω των αρχών της ενιαίας αγοράς και του ανταγωνισμού, η ελεύθερη οικονομία έχει γίνει ουσιαστικά η επίσημη ιδεολογία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η απελευθέρωση των αγορών της ενέργειας, των τηλεπικοινωνιών, των μεταφορών κοκ δεν είναι επιλογές του κ. Παπαντωνίου. Είναι αποφάσεις που από τότε δρομολογήθηκαν. Ταυτόχρονα ζήσαμε την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού και την επικράτηση του ρεύματος της παγκοσμιοποίησης στην διεθνή οικονομία. Η παγκοσμιοποίηση λόγω της σταδιακής κατάργησης των συνόρων προϋποθέτει ανταγωνιστικότητα. Και ανταγωνιστικότητα με την σειρά της προϋποθέτει ελεύθερη οικονομία.
Δεν έχουμε λοιπόν τα τελευταία χρόνια κατάρρευση των ιδεολογιών, όπως πολλοί υποστηρίζουν στην πατρίδα μας. Έχουμε κατάρρευση του σοσιαλισμού, όπως τουλάχιστον τον γνωρίζαμε και επικράτηση των φιλελεύθερων ιδεών και λύσεων. Επικράτηση της ελεύθερης οικονομίας. Και η κοινωνική δικαιοσύνη; Μα η ελεύθερη οικονομία είναι προϋπόθεση για την εδραίωση της υγιούς πολιτικής κοινωνικής πρόνοιας. Κοινωνική πολιτική χωρίς λεφτά δεν γίνεται. Και λεφτά δεν μπορούν να βρεθούν χωρίς ελεύθερη οικονομία. Όλες οι άλλες προσεγγίσεις σ’ αυτό το θέμα είναι είτε αποτέλεσμα δογματικών αγκυλώσεων, είτε προσπάθεια δημαγωγικής εξαπάτησης των αφελών.
Και αν συμβαίνουν όλα αυτά τότε γιατί κυριαρχεί η Κεντροαριστερά στην Ευρώπη; Πρώτον, γιατί υπήρχε μια πολύχρονη παρουσία της Κεντροδεξιάς (15 με 20 χρόνια) και αυτό οδήγησε σε κόπωση. Δεύτερον, διότι παρά την κόπωση η Κεντροαριστερά ήρθε στην εξουσία, όταν εγκατέλειψε παλιότερες κρατικιστικές διακηρύξεις της και ήρθε κοντά στις ιδέες της Κεντροδεξιάς. Σήμερα ο κ. Ζοσπέν λιγότερο, ο κ. Σρέντερ περισσότερο, και ο κ. Μπλέρ ευθέως, μιλούν για ‘’κοινωνικό κέντρο’’. Και όλοι μαζί αποδέχονται την ‘’ελεύθερη αγορά με ανθρώπινο πρόσωπο’’. Όσοι από εμάς πριν από λίγα χρόνια λέγαμε ότι το Ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο είναι ξεπερασμένο και στρέφεται εναντίον ουσιαστικά αυτών που υποτίθεται προστατεύει, γιατί ορθώνει τείχη για τους ανέργους κατηγορούμασταν για λάτρεις του Αμερικανικού μοντέλου οργάνωσης. Η αναθεώρηση του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου όμως ξεκίνησε από τους ίδιους τους κατηγόρους μας στο έκτακτο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Λισσαβόνας που έγινε τον Μάρτιο. Θα ήταν ευχής έργο αν είχε ξεκινήσει νωρίτερα. Η ανεργία θα ήταν μικρότερη και το ασφαλιστικό σύστημα θα είχε καλύτερες προοπτικές.
Είναι προφανές, ότι εκτός από την υιοθέτηση ορισμένων πτυχών του Αμερικανικού οικονομικού και κοινωνικού μοντέλου – και κανείς βέβαια δεν είναι υπέρ της απομίμησης- οδηγούμαστε ολοένα και περισσότερο σε Αμερικανοποιήση της πολιτικής ζωής στην Ευρώπη. Οι διαφορές των κομμάτων περιορίζονται, η ελεύθερη οικονομία είναι το γήπεδο πάνω στο οποίο διεξάγονται οι πολιτικές αντιπαραθέσεις και τα πολιτικά κόμματα συνωθούνται στο κέντρο του γηπέδου. Τα πρόσωπα έχουν ολοένα και μεγαλύτερη σημασία, οι ιδέες όμως είναι πάντα παρούσες, έστω και διαφορετικές από το παρελθόν. Χωρίς πιστεύω, ιδέες και όραμα δεν μπορείς να εμπνεύσεις. Ο Ρόναλντ Ρήγκαν έπεισε πολλούς Δημοκρατικούς να τον ψηφίσουν, όχι μόνο λόγω επικοινωνιακού χαρίσματος αλλά επειδή πρόβαλε ένα νέο πλαίσιο αρχών και κανόνων για την οικονομία και την κοινωνία. Πολλοί Ρεπουμπλικάνοι ψήφισαν τον Μπίλ Κλίντον για τον ίδιο λόγο.
Εν πάση περιπτώσει ο περιορισμός των διαφορών και η αποφόρτιση της πολιτικής διαμάχης έχει οδηγήσει πάρα πολλούς ψηφοφόρους στο κέντρο, στο μεσαίο χώρο. Με την έννοια ότι αποδέχονται την επικράτηση της ελεύθερης αγοράς, επιζητούν –και η ελεύθερη αγορά το παρέχει- κοινωνική πολιτική, αναζητούν αποτελεσματική διαχείριση και αντιπαθούν τις ακρότητες. Δεν είναι τυχαίο, ότι από την πλευρά τους ολοένα και περισσότερα κεντροδεξιά κόμματα στην Ευρώπη, μιλούν μαζί με τον Μπλέρ για το κέντρο ενώ και οι δύο υποψήφιοι στις Αμερικανικές εκλογές έχουν ως στόχο τους μετριοπαθείς ψηφοφόρους.
Η επιλογή του μεσαίου χώρου, επικοινωνιακά και στρατηγικά είναι αναμφισβήτητα σωστή. Είναι επιλογή προσέγγισης όλων εκείνων των ψηφοφόρων που αντιπαθούν τις οξύτητες και επιζητούν αποτελεσματικότητα, συναίνεση και συνεννόηση. Είναι επιλογή που θα έπρεπε να οδηγεί την εκάστοτε αντιπολίτευση, να μη διστάζει να δίνει ακόμη και συγχαρητήρια στην εκάστοτε κυβέρνηση, αν συμφωνεί με τις επιλογές της προκειμένου να πείθει για την καλοπιστία της τους «μεσαίους» ψηφοφόρους, αλλά και να αναδεικνύει έτσι αποτελεσματικότερα τα σημεία διαφωνίας της. Η αντιπολίτευση για την αντιπολίτευση, με βάση μια τέτοια προσέγγιση δεν έχει πια θέση. Ωστόσο, κατά την άποψη μου, η πολιτική επιλογή του μεσαίου χώρου είναι όπως θα λέγαμε στις θετικές επιστήμες αναγκαία αλλά όχι ικανή συνθήκη για την κατάκτηση της εξουσίας. Αποτελεί προσπάθεια προσέγγισης συγκεκριμένης ομάδας ψηφοφόρων, αναφέρεται περισσότερο στο ύφος των αρχηγών και των στελεχών του κόμματος και στο «στυλ» της επικοινωνιακής πολιτικής και δεν καλύπτει το σύνολο της πολιτικής, των θέσεων και της ιδεολογικής πλατφόρμας του κόμματος. Μπορεί ένα κόμμα να εμπνεύσει όταν μιλάει συνεχώς για τέσσερα χρόνια μόνο για τον μεσαίο χώρο;
Όλα αυτά ισχύουν παντού, ισχύουν περισσότερο στην Ελλάδα όπου η Νέα Δημοκρατία- η οποία κέρδισε προεκλογικά από την υιοθέτηση της προσέγγισης του μεσαίου χώρου- πρέπει παράλληλα να προσέξει τα ακόλουθα σημεία:
1. Στην Ελλάδα υπάρχει ανισορροπία κεντροδεξιάς-κεντροαριστεράς με ό,τι σημαίνει αυτό σήμερα. Έστω και σε συναισθηματικό επίπεδο. Η κεντροδεξιά είναι 43%-44%, η κεντροαριστερά 56%-57%. Το ΠΑΣΟΚ έχει λοιπόν μεγαλύτερες «δεξαμενές». Μπορεί να παίξει με συμμαχίες και με τον εκλογικό νόμο. Χρειάζεται λοιπόν μια συγκροτημένη και καλά σχεδιασμένη πολιτική επίθεση της ΝΔ για την ανατροπή αυτής της ανισορροπίας. Και αυτό απαιτεί καθ’ όλη την διάρκεια της τετραετίας σαφείς πολιτικές θέσεις, πολιτικό όραμα που να συγκινεί και αποφυγή του ψαρέματος στα θολά νερά. Πάνω απ΄ όλα όμως πολιτική που να μη σύρεται από το πού φυσάει ο άνεμος στις μετρήσεις της κοινής γνώμης αλλά να επιχειρεί να διαμορφώσει την κοινή γνώμη σύμφωνα με τις δικές μας ιδέες και θέσεις.
2. Η προσέγγιση του μεσαίου χώρου δεν πρέπει να λειτουργήσει εις βάρος του εύρους της παράταξης. Προφανώς οι ακραίες φωνές θα πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι είναι βλαπτικές αλλά σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι δεν έχουμε «περισσευούμενες» ψήφους.
3. Χρειάζεται να βρεθούμε στην πρωτοπορία του θεσμικού εκσυγχρονισμού. Καθώς οι διαφορές είναι μικρότερες μετράει συχνά ποιος είναι πιο μπροστά από τον άλλο. Η αναθεώρηση του συντάγματος, η διοικητική διαίρεση της χώρας, οι σχέσεις κράτους-εκκλησίας αποτελούν τέτοιες ευκαιρίες που πρέπει να τις αξιοποιήσουμε. Ταυτόχρονα είναι ανάγκη να αναδείξουμε περισσότερο καινούρια θέματα όπως η παγκοσμιοποίηση, η μετανάστευση, η κοινωνία των πληροφοριών, η βιοτεχνολογία.
4. Να αξιοποιήσουμε ακόμη πιο πολύ το όπλο, ότι απέναντι μας έχουμε μια κυβέρνηση διαπλεκομένων. Αν οι πολίτες συνειδητοποιήσουν ακόμη περισσότερο ότι απέναντι σ’ αυτή την κυβέρνηση υπάρχει ένα κόμμα που αγωνίζεται για την διαφάνεια και δεν χαρίζεται σε κανένα, θα έχουμε ένα μεγάλο πλεονέκτημα.
5. Να συνεχίσουμε να λειτουργούμε με την συλλογικότητα που λειτουργήσαμε στην προεκλογική περίοδο. Η Νέα Δημοκρατία έχει βάθος και πλάτος και αυτό πρέπει να φαίνεται.
6. Να αποενοχοποιήσουμε τον διάλογο. Πρέπει να ομολογήσουμε ότι από το ’80 και μετά, λόγω του ότι υπήρχε αμφισβήτηση των ηγεσιών, ο εσωκομματικός διάλογος δεν λειτούργησε με τον τρόπο που θα έπρεπε. Μετά το αποτέλεσμα των εκλογών της 9ης Απριλίου, για πρώτη φορά μετά το 1980 έχουμε στο πρόσωπο του Κ.Καραμανλή, ηγεσία που δεν αμφισβητείται. Είναι ευκαιρία λοιπόν να ανοίξουμε την πόρτα στο διάλογο. Όπως γίνεται στο Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα, όπου μια στις τέσσερις εβδομάδες του μήνα την αφιερώνουμε στον εσωκομματικό διάλογο και στην σύνθεση απόψεων. Αν λειτουργήσουν καλύτερα τα όργανα, η διαδικασία της συζήτησης και της σύνθεσης απόψεων θα λειτουργήσει ως μηχανισμός πρόληψης κρίσεων σαν αυτήν που ζήσαμε την προηγούμενη εβδομάδα. Το κόμμα-λόχος δεν είναι έννοια συμβατή με το 2000. Ο εσωκομματικός διάλογος είναι δύναμη. Και ταιριάζει απόλυτα στην επιλογή της προσέγγισης του μεσαίου χώρου. Θα προσεγγίσουμε πιο αποτελεσματικά αυτόν τον χώρο, που είναι χώρος διαλόγου και συναίνεσης, όταν τους δείξουμε ότι αυτήν την πολιτική εφαρμόζουμε στο ίδιο μας το κόμμα.
