…Το νέο ΕΣΠΑ έχει σημασία ασφαλώς πρώτα απ’ όλα, ως προς το μέγεθος το οποίο θα έχει. Διότι είναι το μόνο μέσο με δεδομένη τη δημοσιονομική κατάσταση της χώρας, δημοσίων επενδύσεων για την περίοδο 2014-2020. Άρα η μείωση δεν θα ήταν μόνο ένα κακό μήνυμα απέναντι στους ανθρώπους οι οποίοι διαμαρτύρονται στους δρόμους γιατί περιορίζονται οι μισθοί τους και οι συντάξεις τους και την ώρα εκείνη να δουν και από την Ευρωπαϊκή Ένωση μια περαιτέρω μείωση των ενισχύσεων από τα Κοινοτικά Ταμεία.
Είναι, και αυτό ξεκαθαρίσαμε με τον Πρωθυπουργό χθες από τις Βρυξέλλες, μια μείωση του νέου ΕΣΠΑ θα μπορούσε να είναι και μια υπονόμευση της προσπάθειας της χώρας για τη δημοσιονομική προσαρμογή και για τη βιωσιμότητα του χρέους. Διότι καθώς το νέο ΕΣΠΑ είναι ουσιαστικά το μόνο εργαλείο για δημόσιες επενδύσεις, τυχόν περιορισμός του θα οδηγούσε σε ακόμα μεγαλύτερη ύφεση και σε μεγαλύτερα προβλήματα ως προς τη δημοσιονομική προσαρμογή και τη βιωσιμότητα του δημοσίου χρέους.
Κι αυτό το μήνυμα το κάναμε ξεκάθαρο και νομίζω ότι αρχίζει σε κάποιο βαθμό να γίνεται αντιληπτό…
Ο υπουργός Ανάπτυξης, Ανταγωνιστικότητας, Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων Κωστής Χατζηδάκης απηύθυνε σήμερα ομιλία στην ημερίδα – σεμινάριο για τη νέα Προγραμματική Περίοδο 2014-2020, που διοργανώθηκε με πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της Γενικής Γραμματείας Δημοσίων Επενδύσεων.
Ακολουθεί ολόκληρο το κείμενο της ομιλίας:
“Κυρίες και κύριοι, γυρίσαμε αργά χθες το βράδυ με τον Πρωθυπουργό από τις Βρυξέλλες όπου κατά σύμπτωση ήμασταν για το ίδιο θέμα που έχουμε να συζητήσουμε σήμερα, το ΕΣΠΑ. Είχα συνάντηση με τον Επίτροπο, τον κ. Χαν και για το νέο ΕΣΠΑ, για τη νέα περίοδο προγραμματισμού 2014-2020 όπου, όπως ξέρετε, επίκεινται αποφάσεις την επόμενη εβδομάδα.
Δεν ξέρουμε, δεν είμαστε σίγουροι αν υπάρξει συμφωνία πράγματι την επόμενη εβδομάδα, γιατί η διαπραγμάτευση είναι πάρα πολύ δύσκολη με πολλές εντάσεις και πολλές ενστάσεις από πολλά και διαφορετικά κράτη-μέλη, αλλά εν πάση περιπτώσει, η ατζέντα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου γράφει ότι στις 22 Νοεμβρίου πρόκειται να ληφθούν αποφάσεις για το νέο ΕΣΠΑ.
Το ΕΣΠΑ στην Ελλάδα έχει μια διπλή χρησιμότητα στην παρούσα φάση. Από τη μια είναι ένα εργαλείο ρευστότητας και το θέμα της ρευστότητος είναι κομβικής σημασίας σε συνθήκες κρίσεως. Από την άλλη πλευρά είναι πάρα πολύ σημαντικό ως προς τις δημόσιες επενδύσεις. Είναι το βασικό εργαλείο δημοσίων επενδύσεων και ο Πρωθυπουργός χθες, ο κ. Σαμαράς είχε την ευκαιρία να εξηγήσει στους εταίρους μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Τα 4/5 των δημοσίων επενδύσεων στηρίζονται στο ΕΣΠΑ αυτή την ώρα. Όμως, ενώ τα διαρθρωτικά ταμεία είναι ένα βασικό εργαλείο για την ρευστότητα ταυτόχρονα είναι και όμηρος της ρευστότητας. Το ξέρετε πολύ καλά από τα τεχνικά έργα. Αρκετές τεχνικές εταιρείες εξαιτίας των προβλημάτων του τραπεζικού συστήματος και της ρευστότητας, δεν μπορούν να καταθέσουν εγγυητικές επιστολές στους διαγωνισμούς, με αποτέλεσμα να αναγκαζόμαστε και σε κεντρικό και σε περιφερειακό επίπεδο να μεταθέτουμε τους διαγωνισμούς.
Άλλα προγράμματα που αφορούν επιχειρηματίες ή απλώς συμπολίτες μας που θέλουν να επωφεληθούν απ’ αυτά τα προγράμματα, το «Εξοικονομώ κατ’ οίκον», δεν προχωρούν με την ταχύτητα που πρέπει γιατί ο ιδιωτικός τομέας δεν έχει να βάλει τη συνεισφορά του. Γι’ αυτό είναι κομβικής σημασίας η ανακεφαλαιοποίηση των Τραπεζών και η συμφωνία με την τρόικα έτσι ώστε να καταβληθούν οι δόσεις στην Ελλάδα και να πάρει ξανά μπροστά η μηχανή της ελληνικής οικονομίας.
Η καταβολή των δόσεων θα είναι στην πραγματικότητα, τίποτα λιγότερο, τίποτα περισσότερο από μια ξεκάθαρη ψήφος εμπιστοσύνης. Ψήφος εμπιστοσύνης στην Ελλάδα, ψήφος εμπιστοσύνης στην ελληνική οικονομία, ψήφος εμπιστοσύνης στις ελληνικές τράπεζες.
Γι’ αυτό το λόγο εργαζόμαστε καθημερινά. Γι’ αυτό το λόγο θεωρούμε πως οι εξελίξεις που αυτή την ώρα φαίνονται πια στον ορίζοντα, μπορεί να είναι κομβικής σημασίας για να αλλάξει το κλίμα και να κάνει η Ελλάδα και η ελληνική οικονομία και κάθε ελληνικό νοικοκυριό, κάθε ελληνική επιχείρηση, μια καινούργια αρχή.
Αυτή είναι η βάση στην οποία στηρίζεται και η δουλειά μας στο υπουργείο Ανάπτυξης. Λέω πολλές φορές, εμείς έχουμε τον πρώτο όροφο του οικοδομήματος, το ισόγειο όμως είναι στο υπουργείο Οικονομικών και στη συμφωνία με την τρόικα. Εκεί είναι τα θεμέλια που θα βασιστεί η δική μας προσπάθεια για να προχωρήσουμε μπροστά στο δρόμο της ανάκαμψης, των επενδύσεων, της ανάπτυξης. Εν τω μεταξύ όμως, κάνουμε ό, τι περισσότερο μπορούμε για να αξιοποιήσουμε τα εργαλεία τα οποία έχουμε στη διάθεσή μας.
Προχθές, ανακοινώσαμε πολύ συγκεκριμένα μέτρα σε σχέση με το ΕΤΕΑΝ, το Ελληνικό Ταμείο Επιχειρηματικότητας και Ανάπτυξης, το ταμείο που στηρίζει τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Υπήρχαν μια σειρά από γραφειοκρατικές ρυθμίσεις. Τις πετάξαμε στον κάλαθο των αχρήστων. Συνεννοηθήκαμε και με τις τράπεζες και με την αγορά. Δίνουμε πια τη δυνατότητα για κεφάλαιο κίνησης απ’ αυτό το ταμείο και μπορούμε να ξεμπλοκάρουμε 700 περίπου εκατομμύρια ευρώ, τα οποία ήταν μπλοκαρισμένα σ’ αυτό το ταμείο.
Λεφτά του ΕΣΠΑ, λεφτά των διαρθρωτικών ταμείων που με τη συμμετοχή των τραπεζών μπορεί να γίνουν περισσότερα. Και χαίρομαι που η αγορά δέχθηκε θετικά αυτές τις πρωτοβουλίες.
Προσπαθούμε να χρησιμοποιήσουμε όσο περισσότερο μπορούμε το εργαλείο του επενδυτικού νόμου. Επίκειται κατάθεση νομοσχεδίου στη Βουλή για τη διευκόλυνση των στρατηγικών και των ιδιωτικών επενδύσεων, όπου θα δώσουμε τη δυνατότητα με εγγυητικές φυσικά από τις τράπεζες, να παίρνει ο επενδυτής τα χρήματα μπροστά από την αρχή, χωρίς να χρειάζεται να καταβάλλονται σε δόσεις ακριβώς για να διευκολυνθεί ο επενδυτής με το πρόβλημα της ρευστότητας που αυτή την ώρα υπάρχει στην αγορά.
Και φυσικά δημιουργούμε μια κεντρική Αδειοδοτική Αρχή για να κόψουμε δρόμο, για να περιορίσουμε τη γραφειοκρατία, για να κάνουμε τα πράγματα απλούστερα.
Το απόγευμα έχουμε συνάντηση με τον αντιπρόεδρο της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, τον κ. Σκαναπιέκο και θεωρώ ότι θα μπορέσουμε ν’ ανακοινώσουμε μια συμφωνία με βάση την οποία θα ξεμπλοκαριστεί 1 δις ευρώ λεφτά του ΕΣΠΑ από τη μια πλευρά, της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων από την άλλη τα οποία θα κατευθυνθούν στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις.
Παράλληλα, κάνουμε ό,τι μπορούμε μέσα σ’ αυτό το δύσκολο περιβάλλον για να αξιοποιήσουμε όσο περισσότερο γίνεται το ΕΣΠΑ. Εδώ, θέλω να πω ότι στην Κοινοτική Πρωτοβουλία JEREMIE φαίνεται πια ότι μπαίνει το νερό στο αυλάκι. Αλλά από την άλλη πλευρά θα εξαγγελθεί πολύ σύντομα από τη γενική γραμματεία Δημοσίων Επενδύσεων και ΕΣΠΑ, ένα πρόγραμμα που το επεξεργαζόμαστε για κάποιους μήνες για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις και ξέρω και την ευαισθησία των Περιφερειαρχών που είναι σήμερα μαζί μας, γι’ αυτό το συγκεκριμένο πρόγραμμα.
Μ’ αυτό το φόντο, μ’ αυτές τις δυσκολίες κάνουμε μια πολυμέτωπη προσπάθεια για το ΕΣΠΑ. Το πρώτο και βασικό μέτωπο είναι η απορρόφηση. Μόλις την περασμένη εβδομάδα είχαμε καλέσει με τον κ. Γιαννούση τους επικεφαλείς των Διαχειριστικών Αρχών, των Τομεακών και των Περιφερειακών Προγραμμάτων για να δούμε πώς θα συντονίσουμε τις ενέργειές μας και να πετύχουμε το καλύτερο δυνατό σε σχέση με το στόχο που έχει τεθεί για το τέλος της χρονιάς.
Υπάρχουν δυσκολίες, προσπαθούμε να τις αντιμετωπίζουμε κάθε μέρα. Όπως προσπαθούμε να αντιμετωπίσουμε τις δυσκολίες και σε σχέση με τα ημιτελή έργα της περιόδου 2000-2006 και που ξέρετε πως υπήρχε κίνδυνος απώλειας για τη χώρα, επιστροφής στα Κοινοτικά Ταμεία πόρων της τάξεως των 2,5 δισεκατομμυρίων ευρώ.
Τα έργα αυτά χωρίστηκαν σε δυο φάσεις. Χάρη και στη βοήθεια της ΜΟΔ και των υπολοίπων Υπηρεσιών τα χρήματα της πρώτης φάσης δεν χάθηκαν. Και τώρα δίνουμε τη μάχη. Μέχρι το τέλος Μαρτίου θα συνεχιστεί αυτή η μάχη, για τα έργα της β’ φάσης για να μην υπάρξει απώλεια κονδυλίων για τη χώρα.
Παράλληλα, δίνουμε έμφαση στα προβληματικά έργα από τα έργα προτεραιότητας, τοποθετώντας project managers καθ’ ομάδες στα 40 προβληματικά έργα. Μέχρι το τέλος του χρόνου, το επανέλαβα και χθες στον Επίτροπο τον κ. Χαν, η χώρα θα έχει ολοκληρώσει την προσπάθεια για την απλοποίηση του ΕΣΠΑ. Ήδη παρουσιάσαμε στις 10 Οκτωβρίου μια πρώτη δέσμη μέτρων για τον περιορισμό των υπογραφών και την απλοποίηση των διαδικασιών. Είμαστε σε συνεννόηση με τα συναρμόδια υπουργεία για να προχωρήσουμε και σε άλλα μέτρα, μεταξύ των οποίων και η περαιτέρω απλούστευση του συστήματος για τις απαλλοτριώσεις με ταυτόχρονη προσπάθεια φυσικά για εξοικονόμηση πόρων. Γιατί δυστυχώς, είμαστε η ακριβότερη χώρα στην Ευρώπη όσον αφορά τις απαλλοτριώσεις. Και αυτό δε μπορεί να γίνει άλλο ανεκτό. Δεν μπορεί ορισμένοι να πλουτίζουν αθέμιτα μέσω των απαλλοτριώσεων, εις βάρος του Έλληνα φορολογούμενου και εις βάρους του προϋπολογισμού ο οποίος ξέρετε, έχει τεράστιες δυσκολίες. Και ενώ από τη μια πλευρά αναγκαζόμαστε να κόβουμε μισθούς και συντάξεις, από την άλλη λόγω ορισμένων αποφάσεων ορισμένων δικαστηρίων, είμαστε αναγκασμένοι να καταβάλλουμε τεράστιες αποζημιώσεις που δε συναντώνται πουθενά στην Ευρώπη για απαλλοτριώσεις.
Αυτά είναι πέντε βασικά στοιχεία που ήθελα να μοιραστώ μαζί σας σε σχέση με την προσπάθεια που βρίσκεται σε εξέλιξη, για το σημερινό ΕΣΠΑ. Αλλά βασικό θέμα της σημερινής συνάντησης, είναι η περίοδος 2014-2020. Στην Ελλάδα λόγω των επώδυνων μέτρων τα οποία συζητούνταν τόσο καιρό, η συζήτηση για την νέα προγραμματική περίοδο έχει επισκιαστεί, αλλά το 2014 είναι αύριο. Δεν αργεί αυτή η περίοδος και πρέπει να προετοιμαστούμε για μια φορά έγκαιρα και σ’ αυτό τον τόπο.
Το νέο ΕΣΠΑ έχει σημασία ασφαλώς πρώτα απ’ όλα, ως προς το μέγεθος το οποίο θα έχει. Διότι είναι το μόνο μέσο με δεδομένη τη δημοσιονομική κατάσταση της χώρας, δημοσίων επενδύσεων για την περίοδο 2014-2020. Άρα η μείωση δεν θα ήταν μόνο ένα κακό μήνυμα απέναντι στους ανθρώπους οι οποίοι διαμαρτύρονται στους δρόμους γιατί περιορίζονται οι μισθοί τους και οι συντάξεις τους και την ώρα εκείνη να δουν και από την Ευρωπαϊκή Ένωση μια περαιτέρω μείωση των ενισχύσεων από τα Κοινοτικά Ταμεία.
Είναι, και αυτό ξεκαθαρίσαμε με τον Πρωθυπουργό χθες από τις Βρυξέλλες, μια μείωση του νέου ΕΣΠΑ θα μπορούσε να είναι και μια υπονόμευση της προσπάθειας της χώρας για τη δημοσιονομική προσαρμογή και για τη βιωσιμότητα του χρέους. Διότι καθώς το νέο ΕΣΠΑ είναι ουσιαστικά το μόνο εργαλείο για δημόσιες επενδύσεις, τυχόν περιορισμός του θα οδηγούσε σε ακόμα μεγαλύτερη ύφεση και σε μεγαλύτερα προβλήματα ως προς τη δημοσιονομική προσαρμογή και τη βιωσιμότητα του δημοσίου χρέους.
Κι αυτό το μήνυμα το κάναμε ξεκάθαρο και νομίζω ότι αρχίζει σε κάποιο βαθμό να γίνεται αντιληπτό. Αλλά το νέο ΕΣΠΑ δεν μας ενδιαφέρει μόνο ως προς το μέγεθός του, μας ενδιαφέρει και ως προς τη φιλοσοφία του. Διότι θα είναι τελείως διαφορετική η φιλοσοφία του από το σημερινό ΕΣΠΑ. Και όσο νωρίτερα το καταλάβουμε, τόσο καλύτερα για όλους μας. Διότι οι βασικές γραμμές έχουν ήδη σχεδόν συμφωνηθεί και με βάση αυτές τις γενικές γραμμές, θα πρέπει να προχωρήσουμε.
Είναι ξεκάθαρο, αν δείτε τις 11 προτεραιότητες. Έντεκα θεματικές προτεραιότητες που έχουν παρουσιαστεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ότι μιλάμε για στόχους όπως καινοτομία, έξυπνη εξειδίκευση, περιβάλλον σε σχέση με τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα κτλ. Τομείς οι οποίοι θεματικά είναι καινούργιοι σε σχέση με αυτό που εμείς είχαμε συνηθίσει να θεωρούμε ως προτεραιότητα στο ΕΣΠΑ τόσο καιρό καθώς δίναμε πολύ μεγάλο βάρος στις υποδομές.
Πολιτική για τις υποδομές θα εξακολουθήσει να υπάρχει. Πολιτική για τις κοινωνικές δράσεις, θα εξακολουθήσει να υπάρχει, σίγουρα. Αλλά γίνεται μια στροφή από αυτές τις πολιτικές και το βάρος θα πέφτει πια περισσότερο στις νέες τεχνολογίες, στις περιβαλλοντικές πολιτικές, στην έξυπνη εξειδίκευση, στην προσπάθεια για προστιθέμενη αξία στην ευρωπαϊκή οικονομία με βάση το διεθνές ανταγωνιστικό περιβάλλον.
Άρα πρέπει να γίνει μια έγκαιρη προσαρμογή της χώρας. Θέλω όμως να σας πω και κάτι: Προφανώς για τη χώρα μας η ανάγκη ολοκλήρωσης ορισμένων δημοσίων έργων είναι κομβικής σημασίας. Ακόμα περισσότερο κομβικής σημασίας είναι δράσεις του Κοινωνικού Ταμείου για την απασχόληση, την κατάρτιση, την αντιμετώπιση των προβλημάτων των ανέργων ιδιαίτερα μ’ αυτή τη μεγάλη ανεργία.
Αλλά, η προσπάθεια για μια ανταγωνιστική οικονομία και να μην ήταν κατεύθυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης έπρεπε να γίνει και από μας, ακριβώς γιατί δε θέλουμε η Ελλάδα να γίνει Βουλγαρία ή δε θέλουμε να γίνει μια χώρα με τα χαρακτηριστικά οικονομιών της Ασίας. Θέλουμε να παραμείνει μια χώρα στην καρδιά της Ευρώπης.
Για να παραμείνει λοιπόν μια χώρα στην καρδιά της Ευρώπης, πρέπει να δώσουμε έμφαση στα συγκριτικά πλεονεκτήματα της ελληνικής οικονομίας, επομένως στην ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας.
Και, γι’ αυτό το λόγο πρέπει κατά την άποψή μου να σταθούμε εμείς ως Ελλάδα σε δυο βασικούς άξονες. Ο πρώτος άξονας είναι ο άξονας της καινοτομίας. Δεν εννοώ νέες τεχνολογίες. Οι νέες τεχνολογίες είναι υποθέμα στο μεγάλο θέμα «καινοτομία». Καινοτομία είναι ακόμα και ο τρόπος με τον οποίο ο αγρότης οργανώνει τη δουλειά του. Καινοτομία είναι ακόμα και ο τρόπος με τον οποίο η τουριστική επιχείρηση προσφέρει το προϊόν της.
Πρέπει λοιπόν να στραφούμε προς αυτή την κατεύθυνση ως υπουργείο και ως χώρα. Εμείς από την πλευρά μας, από την πλευρά του υπουργείου Ανάπτυξης, έχουμε ορίσει ένα ειδικό συντονιστή, τον κ. Τζωρτζάκη ο οποίος ασχολείται μ’ αυτό το θέμα σε οριζόντια βάση, ακριβώς γιατί μας ενδιαφέρει να προτάξουμε την καινοτομία ως πολιτική και να συντονίσουμε τις δράσεις μας και μέσα στο υπουργείο ως προς αυτή την κατεύθυνση. Άρα, καινοτομία είναι ο πρώτος άξονας.
Ο δεύτερος άξονας είναι η σωστή αξιοποίηση των χρημάτων. Το λέω διότι προσέξτε, ας είμαστε ειλικρινείς. Στα δημόσια έργα, παρά τα προβλήματα που υπήρχαν διαχρονικά κι εξακολουθούν σ’ ένα βαθμό να υπάρχουν, παρά τις κακοτεχνίες, παρά τα γνωστά ζητήματα με το σύστημα ανάθεσης και εκτέλεσης δημοσίων έργων, αν μη τι άλλο, με την πάροδο των χρόνων, υπάρχει μια κάποια ορατή βελτίωση. Και υπάρχει κι ένα φυσικό αντικείμενο το οποίο μπορεί κανείς να δει.
Αλλά οι προτεραιότητες για τις οποίες τόση ώρα συζητάμε, είναι στον τομέα που στη γλώσσα των Βρυξελλών λέγεται «soft actions». Δράσεις που δεν έχουν να κάνουν με τεχνικό έργο και ως εκ τούτου χρειάζεται πάρα πολύ μεγάλη προσοχή για να πιάσουν τα χρήματα τόπο. Να μην αφορούν δηλαδή για παράδειγμα τα χρήματα της απασχόλησης, να μην κατευθύνονται στις τσέπες εκείνων που κάνουν τα σεμινάρια, αλλά να πηγαίνουν πράγματι για τις ανάγκες των ανέργων και των νέων που ψάχνουν να βρουν δουλειά.
Το ίδιο ισχύει για τις δράσεις για το περιβάλλον, το ίδιο ισχύει για τις δράσεις για την Ψηφιακή Σύγκλιση. Το ίδιο ισχύει για τις δράσεις για την ανασυγκρότηση της Δημόσιας Διοίκησης.
Άρα, από τη μια πλευρά πρέπει να στρέψουμε την προσοχή μας στην καινοτομία, από την άλλη, επειδή αλλάζει η φιλοσοφία του ΕΣΠΑ, πρέπει να δώσουμε ιδιαίτερο βάρος στο να πιάσουν τόπο τα χρήματα να μην πάνε χαμένα και να φτάσουν πράγματι στους τελικούς δικαιούχους δίνοντας την ώθηση που πρέπει στην ελληνική οικονομία.
Γι’ αυτό το λόγο προετοιμαζόμαστε από τώρα. γι’ αυτό το λόγο κάνουμε τη σημερινή ημερίδα. Γι’ αυτό το λόγο σε συνεννόηση με τη Γενική Γραμματεία Δημοσίων Επενδύσεων και ΕΣΠΑ, από τώρα καταστρώνουμε το σχεδιασμό μας και έχουμε συμφωνήσει, ανεξάρτητα από κομματικές εντάξεις κι από φορείς που εκφράζει ο καθένας, να αξιοποιήσουμε για το σχεδιασμό αυτό ό, τι καλύτερο διαθέτει ο τόπος.
Φυσικά θα συνεργαστούμε με τις Περιφέρειες. Φυσικά θα συνεργαστούμε με την Αυτοδιοίκηση, φυσικά θα συνεργαστούμε με τους παραγωγικούς φορείς, αλλά την ίδια στιγμή και σε επίπεδο επιστημονικού δυναμικού, σε επίπεδο τεχνοκρατών, πρέπει να αξιοποιήσουμε σε όλους αυτούς τους 11 θεματικούς τομείς, ό,τι καλύτερο διαθέτει η Ελλάδα.
Διότι αυτή την ώρα δεν πρόκειται για μια μάχη για έναν υπουργό. Δεν πρόκειται για μια μάχη για ένα κόμμα. Δεν πρόκειται για μια μάχη για κάποια κυβέρνηση. Πρόκειται για μια μάχη για τον τόπο, για την Ελλάδα.
Η μάχη για την ανάκαμψη και την ανάπτυξη του τόπου είναι μια εθνική μάχη. Και, κυρίες και κύριοι, αυτή τη μάχη, δε μπορούμε να κάνουμε τίποτε άλλο παρά να την κερδίσουμε. Σας ευχαριστώ πολύ»