Τον τελευταίο καιρό είναι έκδηλη η ανησυχία που εκδηλώνεται τόσο από τον τύπο όσο και -περιέργως- από την ίδια την κυβέρνηση για την καθυστέρηση που παρατηρείται όσον αφορά την απορρόφηση των κονδυλίων από το Γ’ Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης. Θα έλεγα ότι η ανησυχία δεν είναι αβάσιμη. Πρώτον, γιατί ο νέος κανονισμός των διαρθρωτικών ταμείων προβλέπει ότι δεν μπορούμε να απορροφήσουμε πάνω από το 4% του ΑΕΠ κάθε χρονιά. Συνεπώς αν δεν απορροφήσουμε νωρίς τα κονδύλια υπάρχει σοβαρός κίνδυνος να τα χάσουμε. Κι εδώ η ευθύνη ανήκει ακέραια στην κυβέρνηση καθώς από τον Μάιο του 1999 – όταν δηλαδή εγκρίθηκε ο κανονισμός- έως σήμερα αρκέστηκε περισσότερο στο να διαφημίζει τα 9,5 τρις δραχμές που θα εισρεύσουν από τις Βρυξέλλες και λιγότερο στο πως θα δημιουργήσει του μηχανισμούς απορρόφησης και αξιοποίησης αυτών των χρημάτων. Ο δεύτερος λόγος ανησυχίας είναι ότι αυτά τα κονδύλια είναι η τελευταία μεγάλη ευκαιρία για ανάπτυξη της Ελλάδας. Από το 2006 και έπειτα μεγάλο μέρος των χρημάτων θα πηγαίνει προς τις σημερινές υπό ένταξη χώρες οι οποίες θα τα έχουν περισσότερο ανάγκη. Συνεπώς δεν πρέπει να χαθεί ούτε ένα ευρώ. Ποιο σημαντικός παράγοντας όμως από την απορρόφηση είναι η σωστή αξιοποίηση. Δυστυχώς όμως η διαχείριση και αξιοποίηση από την κυβέρνηση των χρημάτων από το Β’ ΚΠΣ δεν μας επιτρέπει να αισιοδοξούμε. Το ίδιο το ΥΠΕΘΟ στο Σχέδιο Περιφερειακής Ανάπτυξης 2000-2006 που κατέθεσε στις Βρυξέλλες παραδέχεται ότι εάν το Β’ ΚΠΣ είχε εκτελεσθεί έως το 1999 σύμφωνα με τον αρχικό σχεδιασμό ο μέσος ετήσιος ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ από το 1994 έως το 1999 θα ήταν κατά 0,6% υψηλότερος. Επίσης δεν είναι καθόλου άσχετο με το θέμα το γεγονός ότι πάνω από το 50% των έργων που κατασκευάζονται με χρήματα από την Ευρωπαϊκή Ένωση πάσχουν από κακοτεχνίες. Αυτό από μόνο του λεει πολλά για τον τρόπο με τον οποίο η κυβέρνηση αξιοποίησε τα κονδύλια από το Β’ ΚΠΣ.
Στόχος μου όμως μέσα από αυτό το άρθρο δεν είναι η τόσο η προβολή των προβλημάτων όσο η παρουσίαση συγκεκριμένων προτάσεων για την μέγιστη αξιοποίηση αυτών των χρημάτων. Προτάσεις που απορρέουν τόσο από τα λάθη του παρελθόντος, όσο και από την εμπειρία μου ως προέδρου της Επιτροπής Περιφερειακής Πολιτικής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, αλλά και από την διεθνή πρακτική.
Τολμηρές τομές στη δημόσια διοίκηση
Με την πρόσληψη managers σε δημόσιες υπηρεσίες και οργανισμούς που εμπλέκονται στην εκτέλεση έργων του Γ’ ΚΠΣ. Με την δημιουργία αποτελεσματικών μηχανισμών για την παρακολούθηση του Γ΄ ΚΠΣ (λ.χ. ειδικό “παρατηρητήριο”, όπως αυτό της Πορτογαλίας, για την υλοποίηση του Γ΄ ΚΠΣ). Τέλος η πρόβλεψη ενός συστήματος κινήτρων και κυρώσεων με στόχο την απαρέγκλιτη τήρηση των χρονοδιαγραμμάτων αλλά και την μεγιστοποίηση των οφελών από κάποιο πρόγραμμα. Θα μπορούσε π.χ η αμοιβή των Κέντρων Επαγγελματικής Κατάρτισης να συνδεθεί με τον αριθμό των εκπαιδευομένων που βρίσκουν εργασία ως αποτέλεσμα της κατάρτισης τους.
Μεγαλύτερη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα
Είναι θλιβερό ότι από τα ήδη χαμηλά ποσοστά που προβλεπόταν αρχικά για συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα στη χρηματοδότηση του Β΄ ΚΠΣ εξασφαλίστηκε μόνο το 57,6%. Η επέκταση των συμβάσεων παραχώρησης και αυτοχρηματοδότησης των έργων είναι μια μέθοδος η οποία έχει αποδώσει τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Το αεροδρόμιο των Σπάτων είναι ένα λαμπρό παράδειγμα έργου που κατασκευάσθηκε με αυτό τον τρόπο και το οποίο θα παραδοθεί στην ώρα του.
Νέο σύστημα ανάθεσης και εκτέλεσης των δημοσίων έργων.
Το θέμα αυτό το οποίο αποδείχθηκε και “αχίλλειος πτέρνα” για την κυβέρνηση και την δημόσια διοίκηση είναι ανάγκη να εξεταστεί σε βάθος και από μηδενικής βάσης. Επιπλέον πρέπει να υπάρξει διακομματική συνεννόηση και συμφωνία προκειμένου να υπάρχει διαφάνεια και μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα. Πρέπει να διασφαλίσουμε τη μέγιστη αξιοποίηση των πόρων κατά το πρότυπο αυτού που στις αγγλοσαξονικές χώρες είναι γνωστό ως ‘’value for money’’ διευρύνοντας την χρήση του συστήματος ‘‘Turn-key solution’’ (με το κλειδί στο χέρι). Δηλαδή ίδιος μελετητής, ίδιος κατασκευαστής.
Αυστηρό και σύγχρονο σύστημα αξιολόγησης των έργων
Η συνεχής αξιολόγηση της πορείας ενός έργου βοηθά στο να αποτιμάται η πρόοδος ενός έργου και επιτυγχάνεται. Μια από τις ευρέως αποδεκτές τεχνικές σε παγκόσμιο επίπεδο είναι το bench-marking, η συγκριτική αξιολόγηση με βάση αυστηρά ποσοτικούς δείκτες. Τα βασικά σημεία τα οποία χρησιμοποιούνται σε ένα σύγχρονο σύστημα bench-marking περιλαμβάνουν: οικονομικές συγκρίσεις, προσωπικό ανά λειτουργία, κατηγορία ή θέση, ανάπτυξη χρονικών κύκλων και επιδόσεις στην ποιότητα και στις υπηρεσίες.
Την περίοδο 2000-2006 αυτό που πρέπει να επιδιώξουμε να υιοθετήσουμε μια αντίληψη που σκοπό θα έχει να συμβάλει στη μέγιστη δυνατή αξιοποίηση των πόρων. Μια αντίληψη για το ‘’βέλτιστο’’ που μπορεί να πετύχει κανείς. Να μην αρκούμαστε στη μετριότητα, αλλά να επιδιώξουμε το ποιοτικό άλμα που έχει ανάγκη ο τόπος.