Πριν μπούμε στα επιμέρους θέματα, πως πιστεύετε ότι πρέπει να αντιδράσει η Ευρωπαϊκή Ένωση στις τρομοκρατικές επιθέσεις στις ΗΠΑ;
Η τρομοκρατική επίθεση στις Ηνωμένες Πολιτείες οδήγησε σε αλλαγή σελίδας στην παγκόσμια ιστορία. Είμαστε σε μια καινούρια φάση η οποία ξεκινάει με αβεβαιότητα και ανησυχία σε όλο τον κόσμο. Γι’ αυτό και είναι ανάγκη να διαχειριστούμε την κρίση που δημιουργήθηκε με μεγάλη ψυχραιμία και να οδηγηθούμε, έστω μέσω αυτής της κρίσης, αφενός στην επιτυχή αντιμετώπιση της διεθνούς τρομοκρατίας και αφετέρου στην εξάλειψη των εστιών του κακού. Χρειάζεται δηλαδή και πολιτική “αστυνόμευσης” και πολιτική “πρόληψης”. Το πρόβλημα είναι ότι και η αστυνόμευση (αντιμετώπιση της τρομοκρατίας) και η πρόληψη (περιορισμός των εστιών της εντάσεως) είναι δύσκολες υποθέσεις. Και όσο αργεί η αντιμετώπιση των προβλημάτων αυτών τόσο, μάλλον, θα επιτείνονται και τα φαινόμενα κρίσης της διεθνούς οικονομίας. Είμαστε μπροστά σε μια δύσκολη κατάσταση την οποία δεν θα αντιμετωπίσουμε παρά με μια ήρεμη αποφασιστικότητα.
Πιστεύετε ότι οι “15” πρέπει να επαναπροσδιορίσουν τις σχέσεις τους με τις ΗΠΑ;
Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν μπορεί να κάνει τίποτα άλλο αυτή την στιγμή παρά να συμπαραταχθεί με τις Ηνωμένες Πολιτείες στην αντιμετώπιση της τρομοκρατίας. Και για λόγους πολιτικούς και για λόγους ανθρωπιστικούς. Ωστόσο, στην νέα φάση την οποία μπαίνει η παγκόσμια κοινωνία η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει χρέος να παίξει τον ρόλο του εξισορροπητικού παράγοντα, φτάνει να υπάρξει πολιτική βούληση από τα επιμέρους κράτη μέλη. Ας ελπίσουμε, πως αυτό το οποίο λέγεται ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση προχωρεί εν μέσω κρίσεων και μέσω κρίσεων θα αποδειχθεί αληθινό.
Γίνεται λόγος για τις οικονομικές συνέπειες των τρομοκρατικών χτυπημάτων στην Νέα Υόρκη και στην Ουάσινγκτον. Πολλοί μιλάνε ήδη για παγκόσμια οικονομική κρίση. Συμφωνείτε με τέτοιου είδους εκτιμήσεις;
Θα συμφωνήσω ότι οι οικονομικές πληγές που προκλήθηκαν από τις πρόσφατες τρομοκρατικές επιθέσεις δεν θα επουλωθούν εύκολα. Και είναι λάθος να θεωρούμε ότι έχει προβλήματα μόνο η οικονομία των Ηνωμένων Πολιτειών. Σε μία εποχή παγκοσμιοποίησης και συγχωνευμένων αγορών, ένα τέτοιο πλήγμα στον πυρήνα του παγκόσμιου χρηματοοικονομικού δικτύου δεν θα μπορούσε άλλωστε παρά να μεταδοθεί αστραπιαία στα παρακλάδια του. Σήμερα, δύο εβδομάδες μετά, παραμένουν μουδιασμένες σχεδόν όλες οι αγορές της Δύσης και κατ’ επέκταση το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα. Στην απειλή της ύφεσης που ήδη διαφαινόταν, προστέθηκε τώρα η μείωση της κατανάλωσης των Αμερικάνων, η αύξηση των τιμών των πρώτων υλών αλλά και ο πολλαπλασιασμός των στρατιωτικών δαπανών. Παράλληλα κρίση διέρχονται μια σειρά από επιμέρους αγορές. Όπως για παράδειγμα ο τομέας των αερομεταφορών. Η χώρα μας, που έχει ευνοηθεί ιδιαίτερα από τις θετικές οικονομικές συνθήκες της τελευταίας δεκαετίας, πρέπει να βρίσκεται σε εγρήγορση αφού μπορεί να βρεθεί στο επίκεντρο των οικονομικών κλονισμών. Ελπίζω να διαψευστώ, αλλά πολύ φοβούμαι ότι δεν είμαστε προετοιμασμένοι. Όπως και να ‘ναι, αυτό που είναι σίγουρο είναι ότι το μέγεθος των αρνητικών επιπτώσεων στην οικονομία θα εξαρτηθεί σε ένα μεγάλο βαθμό από την φύση και την διάρκεια των αντιποίνων των ΗΠΑ. Μόνο όταν αντιστραφεί το κλίμα της αβεβαιότητας που επικρατεί στις διεθνείς αγορές και ξεπεράσουμε τα φοβικά μας σύνδρομα θα μπορέσουμε να ελπίζουμε ξανά σε μια ανάταση της οικονομίας.
Πιστεύετε δηλαδή ότι μπορεί να υπάρξει διέξοδος από την κρίση;
Η Ευρωπαϊκή αλλά και η διεθνής οικονομία βρίσκονται σε κρίση. Και θα βρίσκονται σε κρίση όσο υπάρχει αυτό το κλίμα της αβεβαιότητας και της ανησυχίας. Γι’ αυτό τον λόγο, ευχής έργο θα ήταν να ξεκαθαρίσει το γρηγορότερο δυνατό το σκηνικό και στις δύο προσπάθειες που έχουμε μπροστά μας. Και στην προσπάθεια καταστολής της τρομοκρατίας και στην προσπάθεια δημιουργίας ενός κόσμου με μεγαλύτερη αλληλοκατανόηση και δικαιοσύνη. Ωστόσο, δεν είναι αυτονόητο και στο ένα μέτωπο και στο άλλο, ότι μπορούμε να έχουμε αποτελέσματα πάρα πολύ γρήγορα. Οι Αμερικανοί θα πρέπει να δώσουν μια πολύ ζυγισμένη επίθεση, που δεν θα αποσταθεροποιήσει την ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής και της Ασίας, πράγμα που θα λειτουργήσει ως μπούμερανγκ και ταυτόχρονα θα πρέπει να εργαστούν ώστε να έχουμε άμεσα ει δυνατόν αποτελέσματα στο Μεσανατολικό το οποίο είναι και το σοβαρότερο διεθνές πρόβλημα το οποίο πρέπει να αντιμετωπίσουμε. Αυτές, όμως, οι ευχές δεν είναι βέβαιο ότι θα εκπληρωθούν. Γι’ αυτό χρειάζεται περίσκεψη και αποφασιστικότητα. Όσο παραμένει το κλίμα της αβεβαιότητος, τόσο θα αποσταθεροποιούνται οι χρηματαγορές και η διεθνής οικονομία και τόσο περισσότερο θα αισθάνεται στην τσέπη του και στην καθημερινή του ζωή τις αρνητικές συνέπειες ο κάθε πολίτης.
Αναφέρατε πιο πριν την Αεροπορική αγορά. Έχει ήδη αρχίσει να ανακοινώνεται σημαντικός αριθμός απολύσεων. Ποίες πιστεύετει ότι θα είναι οι επιπτώσεις σε αυτόν τον τομέα της οικονομίας;
Φαίνεται ότι, δυστυχώς, οι αεροπορικές εταιρίες είναι τα πρώτα οικονομικά θύματα των τρομοκρατών. Ήδη 100.000 εργαζόμενοι στις ΗΠΑ έχουν χάσει τις δουλειές τους. Υπολογίζεται ότι μόνο μέχρι το τέλος του μήνα οι Αμερικάνικες αεροπορικές εταιρίες θα έχουν χάσει 3.4 δισεκατομμύρια δολάρια, ενώ μέχρι το επόμενο καλοκαίρι οι ζημιές ενδέχεται να φθάσουν και στα 33 δισεκατομμύρια δολάρια. Το φαινόμενο της οικονομικής χιονοστιβάδας έφερε την κρίση και στην πόρτα μας. Στην Ευρώπη. Είναι άλλωστε πολύ μεγάλο λάθος να πιστεύουμε ότι η κρίση δεν αφορά εμάς. Μόνο η Μποίνγκ έχει 3.000 προμηθευτές σε όλο τον κόσμο, πολλούς από τους οποίους στην Ευρώπη όπως η Ρόλς-Ρόις. Πρέπει να σημειώσω ότι, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, ήδη τους τελευταίους μήνες, πριν ακόμη από τα δραματικά γεγονότα στην Αμερική, και για πρώτη φορά τα τελευταία χρόνια, ο αριθμός των επιβατών των Ευρωπαϊκών αεροπορικών εταιριών παρουσίαζε πτώση. Το τρομοκρατικό χτύπημα έφερε το κόμπο στο χτένι. Οι κρατήσεις σε πτήσεις συνεχίζουν να ακυρώνονται, ενώ τα ασφάλιστρα παρουσιάσανε κιόλας αύξηση κατά 1.5 δολάριο για κάθε επιβάτη. Η χρηματιστηριακή αξία των εταιριών πέφτει Ήδη περίπου 8.500 απολύσεις έχουν καταγραφεί στην Ευρώπη ενώ σχεδόν όλες οι μεγάλες εταιρίες έχουν ακυρώσει πτήσεις ή και παραγγελίες νέων αεροπλάνων. Παρόλα αυτά δεν πρέπει να προτρέχουμε. Οι επιπτώσεις στο σύνολο του τομέα, όπως και πολλοί άλλοι οικονομικοί δείκτες, θα εξαρτηθούν από τον χαρακτήρα και την διάρκεια της όποιας αντίδρασης των Ηνωμένων Πολιτειών στους τρομοκράτες.
Θεωρείτε ότι θα ακολουθήσουν δομικές αλλαγές στον τομέα των αερομεταφορών;
Είναι πολύ νωρίς ακόμη για οποιασδήποτε προβλέψεις. Εγώ όμως θα σας έλεγα ότι τουλάχιστον στην Ευρώπη απαιτούνται ριζικές αλλαγές στον τομέα των αερομεταφορών. Αυτό δε, είναι κάτι που έλεγα και πριν χειροτερέψει η κατάσταση με την τρομοκρατική επίθεση. Όσο και αν θα υπάρξει και μια κάμψη στις μετακινήσεις στο αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι τα τελευταία 13 χρόνια η κυκλοφορία στους Ευρωπαϊκούς ουρανούς διπλασιάστηκε φθάνοντας τις 28.000 πτήσεις την ημέρα. Προβλέπεται ότι μέχρι το 2013-15 η κυκλοφορία θα διπλασιαστεί ξανά. Η εξίσωση που προκύπτει είναι δύσκολη. Καλούμαστε να εξισορροπήσουμε οικονομικές, και περιβαλλοντικές παραμέτρους. Και βέβαια – τώρα πιο πολύ από ποτέ- πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη μας τον παράγοντα της ασφαλείας. Πρώτον, μια καλή λύση θα ήταν να προχωρήσουμε πιο δυναμικά με το ήδη υπάρχον σχέδιο του λεγόμενου “Ενιαίου Ευρωπαϊκού Ουρανού”. Αντί δηλαδή να έχει η Ευρώπη πάνω από 35 κέντρα εναέριας κυκλοφορίας – όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν λιγότερα από 10- θα πρέπει να καθιερώσουμε ένα ενοποιημένο συστήμα διαχείρισης της εναέριας κυκλοφορίας. Με αυτόν τον τρόπο θα μειωθούν δραστικά οι καθυστερήσεις και θα περιοριστούν οι περιττοί γραφειοκρατικοί έλεγχοι. Δεύτερον, τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν μπορούν να λειτουργούν ανεξάρτητα υπογράφοντας διακρατικές συμφωνίες στον τομέα των αερομεταφορών. Σήμερα, για παράδειγμα, πολλά από τα 15 κράτη μέλη έχουν υπογράψει μια ξεχωριστή διμερή υπερατλαντική συμφωνία με τους Αμερικάνους. Με αποτέλεσμα να βγαίνουμε όλοι χαμένοι. Τρίτον, αυτό που είναι σίγουρο, είναι ότι πρέπει να επιμείνουνε ιδιαίτερα, τόσο εμείς οι πολιτικοί από την πλευρά μας αλλά και οι εταιρίες από την δική τους πλευρά, στην ασφάλεια των αερομεταφορών. Σε θέματα που άπτονται της ασφάλειας των επιβατών και των πληρωμάτων δεν επιτρέπονται συμβιβασμοί. Είναι δε, πιστεύω, αυτή μια γραμμή που θα υιοθετήσει και η Διεθνής Οργάνωση Πολιτικής Αεροπορίας (ICAO) που θα συνεδριάσει στο Μόντρεαλ την ερχόμενη εβδομάδα. Μιλώντας όμως για δομικές αλλαγές, καλό είναι να θυμόμαστε και κάτι άλλο. Μόνο την τελευταία δεκαπενταετία η αεροπορική βιομηχανία έχει δεχτεί πλήγματα από τους Αμερικανικούς βομβαρδισμούς της Λιβύης, το Τσερνομπίλ και τον Πόλεμο του Κόλπου. Κάθε φορά μιλούσαμε για κρίση. Κάθε φορά οι αερομεταφορές κατάφερναν, έστω και με δυσκολία, να σταθούν στα πόδια τους. Αν και η σημερινή πρόκληση μπορεί να είναι η μεγαλύτερη που έχουμε αντιμετωπίσει ποτέ, παραμένω σχετικά αισιόδοξος.
Εσείς θα μεταβείτε στον Καναδά την επόμενη εβδομάδα. Τι αναμένεται να συζητηθεί και να αποφασιστεί στο συνέδριο του ICAO; Αρχικά το πρόγραμμα προέβλεπε συζήτηση γύρω από τον θόρυβο των αεροπλάνων.
Πράγματι, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αποφάσισε να στείλει αντιπροσώπους ως παρατηρητές στο συνέδριο του ICAO. Όπως γνωρίζετε, αυτό δεν είναι κάτι το σύνηθες. Θεσμικά, το βάρος των διαπραγματεύσεων εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Ένωσης φέρει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Θεωρήσαμε όμως ότι η ιδιαιτερότητα των συνθηκών αλλά και η κρισιμότητα των θεμάτων καθιστά την παρουσία μας αναγκαία. Θα μας δοθεί η ευκαιρία να ανταλλάξουμε απόψεις με την Αμερικάνικη Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας αλλά και τρίτες χώρες για τις εξελίξεις και να υπογραμμίσουμε για άλλη μια φορά ότι οι ασφαλείς αερομεταφορές είναι απόλυτη προτεραιότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Έχετε δίκιο όταν αναφέρεστε στο ζήτημα του θορύβου. Αρχικά η ατζέντα του συνεδρίου αυτού επικεντρωνόταν στο ζήτημα του θορύβου των αεροπλάνων. Τα πιο πρόσφατα πρότυπα θορύβου για τα αεροσκάφη θεσπίσθηκαν πριν από 23 ολόκληρα χρόνια. Αντιλαμβάνεστε ότι από τότε οι τεχνολογία αλλά και οι ανάγκες έχουν αλλάξει σημαντικά. Μέχρι τώρα υπήρχε έλλειψη συνεννόησης μεταξύ Ευρωπαϊκής Ένωσης και Ηνωμένων Πολιτειών γι’ αυτό το θέμα με αποτέλεσμα να μην μπορούμε να καταλήξουμε σε ένα διεθνές ενιαίο πρότυπο. Ο λόγος είναι ότι ο αεροπορικός στόλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι νεώτερος και άρα λιγότερο θορυβώδης από τον Αμερικάνικο. Πρέπει να πω ότι δεν είμαι ιδιαίτερα αισιόδοξος, αν και σαφώς δεν το αποκλείω, ότι θα καταλήξουμε σε συμφωνία γύρω από αυτό το θέμα.
Και το ζήτημα της ασφάλειας των αερομεταφορών, θα συζητηθεί;
Φυσικά. Μετά τις τελευταίες εξελίξεις η ατζέντα άλλαξε και μετατοπίστηκε, θα έλεγα, το κέντρο βάρους των διαπραγματεύσεων από το ζήτημα του θορύβου των αεροπλάνων σε αυτό της ασφάλειας των αερομεταφορών. Αυτό είναι βέβαια απολύτως λογικό και θεμιτό. Θα πρέπει σε αυτό το σημείο να πω ότι είναι κοινό μυστικό εδώ και χρόνια ότι οι μέθοδοι ασφαλείας που ακολουθούσαν οι Αμερικάνοι στις εσωτερικές τους πτήσεις ήταν κατώτερες των Ευρωπαϊκών. Είμαι αισιόδοξος ότι θα καταλήξουμε σε μία συμφωνία. Θα πρέπει να επεξεργαστούμε και να υιοθετήσομε ένα διεθνές πρότυπο ασφαλείας. Η τρομοκρατία είναι ένα διεθνές πρόβλημα και απαιτούνται διεθνείς λύσεις. Το συμβούλιο των Υπουργών Μεταφορών της Ευρωπαϊκής Ένωσης συνεδρίασε έκτακτα το προηγούμενο Σάββατο και κατέθεσε κάποιες συγκεκριμένες προτάσεις για την ασφάλεια που θα συζητηθούν και στο ICAO. Συγκεκριμένα το Συμβούλιο πρότεινε: Πρώτον, την τροποποίηση της Συμφωνίας του Σικάγο ώστε να ενσωματωθούν απαντήσεις στις νέες απειλές. Ένα ειδικό συνέδριο του ICAO για την ασφάλεια των αεροπορικών μεταφορών, σε επίπεδο Υπουργών, θα μπορούσε να αποσαφηνίσει και να επικυρώσει τους πολιτικούς μας στόχους σε αυτόν τον τομέα. Δεύτερον, την υιοθέτηση, μέσα στα πλαίσια του ICAO, ενός παγκοσμίου συστήματος αξιολόγησης της ασφαλείας των αεροδρομίων και των προγραμμάτων ασφαλείας πολιτικής αεροπορίας των κρατών. Τρίτον, την ενδυνάμωση του ICAO σε ζητήματα ασφαλείας με την αποστολή λειτουργικών αντιπροσωπειών σε περιφερειακούς οργανισμούς οι οποίοι συνεργάζονται με τον ICAO. Τέταρτον, την προώθηση της υιοθέτησης, επικύρωσης και εφαρμογής από τα Κράτη Μέλη του ICAO συμφωνιών για την βελτίωση της ασφαλείας οι οποίες θα μπορούσαν να εμπεριέχουν έναν έλεγχο αποτελεσματικότητας του συστήματος ασφαλείας. Ο στόχος μας δεν πρέπει να είναι απλώς να τονώσουμε ξανά την εμπιστοσύνη του κόσμου στις αερομεταφορές. Απαιτούνται ουσιώδη βήματα για να προστατέψουμε τους επιβάτες. Έτσι συζητούνται προτάσεις όπως το να είναι θωρακισμένη και πάντα κλειδωμένη η πόρτα του πιλοτηρίου, να οπλοφορεί ο πιλότος ή να τοποθετηθούν ειδικού φρουροί ασφαλείας σε κάθε πτήση. Είμαι πεπεισμένος ότι στα ζητήματα ασφαλείας θα υπάρξει σύγκληση απόψεων μεταξύ Αμερικανών, Ευρωπαίων και τρίτων χωρών και θα καταλήξουμε σε μία συμφωνία στα πλαίσια του ICAO.
Ο Λευκός Οίκος και το Αμερικάνικο Κογκρέσο επεξεργάζονται ήδη σχέδια οικονομικής στήριξης των Αεροπορικών εταιριών. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ανάλογες προθέσεις;
Το θέμα αυτό είναι περίπλοκο. Πρώτον, ας ξεκαθαρίσουμε κάτι. Η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Ομοσπονδιακή κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών δεν μπορούν να λειτουργούν με τον ίδιο τρόπο. Η Ευρωπαϊκή Ένωση κινείται με σταθερό ετήσιο προϋπολογισμό ο οποίος δεν προβλέπει τέτοιες έκτακτες, θα τις έλεγα, ενισχύσεις. Μόνο τα Κράτη Μέλη είναι σε θέση να δώσουν τέτοιου είδους ενισχύσεις. Δεύτερον, διάβασα και εγώ τις δηλώσεις της Γαλλικής, της Βρετανικής και της Ολλανδικής κυβέρνησης με τις οποίες ζητάνε να δοθούν ενισχύσεις. Σε αυτό το σημείο μπαίνει στο παιχνίδι και η Ευρωπαϊκή Ένωση καθώς η σχετική Κοινοτική Νομοθεσία είναι αυτή η οποία απαγορεύει κρατικές επιδοτήσεις σε αεροπορικές εταιρίες. Ο λόγος είναι απλός. Σε μία πραγματική ζώνη ελεύθερου εμπορίου όπως είναι η Ευρωπαϊκή πρέπει να αποφευχθεί η νόθευση του ανταγωνισμού. Τρίτον, είναι βέβαια γεγονός ότι κάποιο δίκιο έχει και η αεροπορική βιομηχανία στην επιχειρηματολογία της όταν επιμένει ότι η συγκεκριμένη περίπτωση είναι ιδιαίτερη και θα συμφωνήσω ότι δεν μπορούμε πολύ απλά να καθίσουμε και να περιμένουμε το “αόρατο χέρι” της αγοράς να επέμβει για να διορθωθεί η κατάσταση. Παράλληλα δεν μπορούμε να μιλάμε για υγιή ανταγωνισμό και να λαμβάνουν ενισχύσεις οι Αμερικανικές αεροπορικές εταιρίες και όχι οι Ευρωπαϊκές. Δεν πρέπει λοιπόν να αποκλείσουμε την λύση, πράγμα που είναι και το αίτημα των αεροπορικών εταιριών, να επέτρεπε η Κομισιόν την προσωρινή και κατ’ εξαίρεση ενίσχυση, υπό την μορφή φορολογικών ελαφρύνσεων για παράδειγμα, των αεροπορικών εταιριών από τις κυβερνήσεις των Κρατών Μελών. Αυτό βέβαια θα σήμαινε ότι θα υποχρεούνταν οι εθνικές κυβερνήσεις να ενισχύσουν όλες τις εταιρίες και όχι μόνο τις κρατικές ή τις ήμι-κρατικές. Είναι πολύ νωρίς ακόμη για να ξέρουμε τι θα κάνει η Κομισιόν. Την προηγούμενη Πέμπτη, η Επίτροπος κ. Ντέ Παλάθιο είχε μια μακρά συνάντηση με τους εκπροσώπους των αεροπορικών εταιριών. Έχω την αίσθηση ότι, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα προσπαθήσει να αποφύγει τις σπασμωδικές κινήσεις και να αξιολογήσει ψύχραιμα τα οικονομικό κόστος για τον τομέα των αερομεταφορών πριν πάρει την απόφαση της.
Ποιές πιστεύετε ότι θα είναι οι επιπτώσεις για την Ολυμπιακή Αεροπορία; Θα ακολουθήσει και άλλο πρόγραμμα εξυγίανσης;
Δυστυχώς η Ολυμπιακή σήμερα βρίσκεται σε πολύ δύσκολη θέση. Εάν ήταν δύσκολο να βρεθούν αγοραστές πριν τις τρομοκρατικές επιθέσεις, μπορείτε να φανταστείτε πόσο δύσκολο θα είναι τώρα με βάση τα δεδομένα της παγκόσμιας οικονομίας αλλά και την κρίση που διέρχεται η αεροπορική αγορά. Και εδώ φαίνονται οι ευθύνες της κυβέρνησης που άφησε για πολλά χρόνια το πρόβλημα της Ολυμπιακής να σαπίσει. Πολλά βέβαια εξαρτώνται από την στάση που θα τηρήσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Αν πράγματι επιτραπούν οι κατ’ εξαίρεση έκτακτες ενισχύσεις στις αεροπορικές εταιρίες τότε μπορεί να δοθεί μία ανάσα ζωής στον εθνικό μας αερομεταφορέα. Δεν ξέρω όμως αν αυτό είναι αρκετό Όλα αυτά τα χρόνια, η Ολυμπιακή είχε τρεις επιλογές: Πρώτον, να συνάψει μια συμμαχία με άλλες μεγάλες αεροπορικές εταιρίες. Δεύτερον, να προσκαλέσει στρατηγικό επενδυτή. Τρίτον, να ιδιωτικοποιηθεί. Συμμαχίες με άλλες μεγάλες αεροπορικές εταιρίες δεν έγιναν. Οι Τουρκικές Αερογραμμές έχουν συμμαχία με την μεγάλη ελβετική Swissair και την βελγική Sabena. Εμείς με κανέναν. Ο στρατηγικός επενδυτής, οι Βρετανοί, ήρθε μεν αλλά έφυγε σχεδόν αμέσως. Ιδιωτικοποίηση, αν και φωνάζουμε τόσα χρόνια, δεν έγινε ποτέ. Οι κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ άφησαν και τις τρεις ευκαιρίες να περάσουν ανεκμετάλλευτες για να πληρώσουν τα σπασμένα οι εργαζόμενοι της Ολυμπιακής.