Στη σύνοδο της Βαρκελώνης “έπεσαν στο τραπέζι” μέτρα για το ασφαλιστικό, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, που θα μπορούσε κανείς να χαρακτηρίσει ως ιδιαίτερα “σκληρά” (σύνταξη στα 65, αντικίνητρα για την αποχώρηση από την εργασία κλπ). Πως τα σχολιάζετε και τι απαντάτε σε όσους παρατηρούν ότι αυτά προωθούνται από “δεξιές” κυβερνήσεις, όπως η Ισπανική και η Ιταλική;
Το ασφαλιστικό σύστημα στην Ευρώπη αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα. Υπάρχουν για αυτό πολλοί λόγοι. Ο βασικότερος είναι ότι όταν σχεδιάστηκε το σύστημα αυτό, υπήρχαν τέσσερις εργαζόμενοι για κάθε ένα συνταξιούχο, ενώ τώρα λόγω των δημογραφικών εξελίξεων και της ανεργίας υπάρχουν δύο περίπου εργαζόμενοι για κάθε συνταξιούχο. Για την αντιμετώπιση του προβλήματος αυτού είναι προφανές, ότι δεν υπάρχουν μαγικές συνταγές. Θα πρέπει το σύστημα να εξυγιανθεί και μεταξύ των μέτρων που όλοι δέχονται ότι πρέπει να ληφθούν είναι η αύξηση των ετών εργασίας (με κίνητρα ή με άλλους μεθόδους), καθώς και η θέσπιση αντικινήτρων για την πρόωρη έξοδο από την εργασία. Η αντιμετώπιση του προβλήματος, δεν νομίζω ότι έχει τόσο σχέση με ένα διαχωρισμό ανάμεσα σε δεξιές και μη κυβερνήσεις, όσο με ένα διαχωρισμό ανάμεσα σε σοβαρές και λιγότερο σοβαρές κυβερνήσεις και επίσης σε κυβερνήσεις που έχουν να αντιμετωπίσουν εκλογές σε λίγο καιρό και σε άλλες που αισθάνονται μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση. Δυστυχώς η Ελλάδα έχει μια κυβέρνηση, που με αυτά τα κριτήρια, δεν μπορεί να τοποθετηθεί μεταξύ των πιο σοβαρών ευρωπαϊκών κυβερνήσεων. Αυτό, άλλωστε, φαίνεται ξεκάθαρα από το πως τοποθετείται η κυβέρνηση μας στο ασφαλιστικό πρόβλημα. Πριν από ένα χρόνο, μας έλεγε ότι θα καταρρεύσει το ασφαλιστικό έως το 2003, αργότερα η κατάρρευση μετατέθηκε για το 2007 και τώρα ισχυρίζονται ότι το ασφαλιστικό μας σύστημα μπορεί να αντέξει μέχρι το 2010. Η κυβέρνηση στο ζήτημα αυτό θυμίζει λίγο τον Χριστόφορο Κολόμβο, ο οποίος όταν ξεκίνησε δεν ήξερε που πήγαινε, όταν έφθασε δεν ήξερε που είναι και όλο το ταξίδι του το πραγματοποίησε με έξοδα των φορολογουμένων.
Ποιες επιπτώσεις μπορεί να έχουν όλα αυτά στην πορεία των συζητήσεων για την ασφαλιστική μεταρρύθμιση στην Ελλάδα;
Στην Ε.Ε δεν υπάρχει νομική βάση, ώστε η Κομισιόν να πάρει συγκεκριμένες πρωτοβουλίες νομοθετικού περιεχομένου στο ασφαλιστικό ζήτημα. Το ασφαλιστικό, συζητείται, διότι επηρεάζει γενικότερα την πορεία της Ευρωπαϊκής οικονομίας και έχει σημαντικές επιπτώσεις στην ίδια την Νομισματική Ένωση. Κατά συνέπεια, γίνονται προσπάθειες από την “πίσω πόρτα”, για τον συντονισμό των πολιτικών. Η προσπάθεια αυτή θα συνεχισθεί καθώς κάθε άνοιξη το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, συζητάει τέτοιου είδους οικονομικά και κοινωνικά ζητήματα. Πόσο μπορούμε να επηρεασθούμε από τις συζητήσεις που γίνονται στην Ε.Ε; Αυτό εξαρτάται από την ίδια την κυβέρνηση και από τις νομοθετικές πρωτοβουλίες που θα υιοθετήσει. Πάντως, εάν, το θέμα φτάσει στο μη περαιτέρω, είναι προφανές ότι τόσο η Επιτροπή, όσο και το ECOFIN θα παρέμβουν με πολύ πιο δραστικό τρόπο από ότι έχει συμβεί μέχρι σήμερα.
Πως βλέπετε να εξελίσσονται τα πράγματα στον τομέα της αντιμετώπισης της ανεργίας σε ευρωπαϊκό επίπεδο;
Η ανεργία στην Ευρώπη έχει μειωθεί τα τελευταία χρόνια. Από το 1994 μέχρι σήμερα, έχουν μειωθεί οι άνεργοι από 18.000.000 σε 12.000.000. Η πρόοδος είναι σημαντική, ωστόσο το πρόβλημα είναι μεγάλο γιατί η ανεργία είναι πάνω από 8%, που είναι ένα ποσοστό αρκετά μεγαλύτερο, από την ανεργία στις ΗΠΑ και στην Ιαπωνία που είναι οι δύο βασικοί ανταγωνιστές μας. Το θλιβερό είναι ότι η πατρίδα μας έχει αρνητικό ρεκόρ σε αυτό τον τομέα, καθώς επί χρόνια ήμασταν η μόνη χώρα που η ανεργία αντί να υποχωρεί, ανέβαινε. Τον τελευταίο χρόνο, η κυβέρνηση ισχυρίζεται, ότι η ανεργία έχει υποχωρήσει. Τα στοιχεία της, όμως, αμφισβητούνται από την EUROSTAT, όπως η ίδια έχει επισημάνει σε απαντήσεις που έχει δώσει σε συναδέλφους μου. Και αυτό γιατί δίνονται με καθυστέρηση και ο τρόπος μέτρησης της ανεργίας δεν τηρεί πάντοτε τις ευρωπαϊκές προδιαγραφές.
Το πανευρωπαϊκό κίνημα διαμαρτυρίας ενάντια στις οικονομικές επιλογές της ΕΕ (“Γενοβέζοι”) κάνει πλέον αισθητή την παρουσία του σε κάθε σύνοδο κορυφής (το αναμένουμε και στη Θεσσαλονίκη του χρόνου). Πως εκτιμάτε τη δυναμική του;
Το κίνημα αυτό εκφράζει την διαμαρτυρία απέναντι στην πολιτική που επικρατεί, η οποία επιδιώκει την ελεύθερη διακίνηση κεφαλαίων και αγαθών. Είναι λογικό, καθώς ο κόσμος που ζούμε είναι ανθρώπινος, να υπάρχουν πάντα μειονεκτήματα στις πολιτικές που εφαρμόζονται, αλλά και πάντοτε να υπάρχουν κινήματα διαμαρτυρίας εναντίον αυτών των πολιτικών. Σημαντικό, όμως, είναι να διαπιστώσουμε ότι το κίνημα αυτό αποτελείται από δυνάμεις που έχουν αλληλοσυγκρουόμενους στόχους, από ακραίους αριστερούς μέχρι ακραίους δεξιούς. Επίσης, είναι φανερό ότι ενώ δεν τους εκφράζει η επικρατούσα πρακτική, δεν αντιπροτείνουν κάτι συγκεκριμένο, ούτε έχουν συνοχή στις σκέψεις και την φιλοσοφία τους. Φεριπείν, αν δεχθεί κανείς, ότι πρέπει να τοποθετηθεί εναντίον της παγκοσμιοποίησης, αυτό θα σήμαινε ότι κάποια από τα αμερικανικά κεφάλαια, δεν θα μπορούσαν να επενδύονται π.χ στην Ταϊλάνδη, αλλά θα έπρεπε να επενδύονται κατ’ ανάγκην στην Αμερική. Πράγμα, που σημαίνει, ότι κάποιες φτωχές χώρες, θα καταδικαζόντουσαν να είναι ακόμη φτωχότερες. Και, όμως, την ίδια στιγμή το κίνημα της αντί-παγκοσμιοποίησης παρουσιάζεται ως προστάτης των φτωχών χωρών. Επίσης, εάν δεχθούμε ότι η ελεύθερη διακίνηση των αγαθών είναι μια εξέλιξη αρνητική, τότε οι πολέμιοι της παγκοσμιοποίησης, θα έπρεπε να χαιρετίσουν την κίνηση Bush να επιβάλει δασμούς στην εισαγωγή ευρωπαϊκού χάλυβα στις ΗΠΑ. Ένα τέτοιο μέτρο, όμως, πλήττει την ευρωπαϊκή βιομηχανία και φυσικά τους ευρωπαίους εργαζόμενους. Αυτό που είναι βέβαιο είναι ότι υπάρχει μεγάλη ανισότητα στον σημερινό κόσμο, αλλά η αιτία δεν είναι η παγκοσμιοποίηση. Η παγκοσμιοποίηση δεν είναι βεβαίως πανάκεια. Σε οικονομικούς όρους, συμβάλει όπως αποδεικνύεται και από στατιστικά στοιχεία, στην σμίκρυνση των διαφορών μεταξύ φτωχών και πλουσίων. Από μόνη της βέβαια δεν επαρκεί. Χρειάζονται συμπληρωματικά μέτρα, καθώς και μια γενναία πολιτική χρηματοδότησης των ασθενέστερων χωρών, μέσω προγραμμάτων βοήθειας από τις πλουσιότερες χώρες, συμπεριλαμβανομένου της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των ΗΠΑ.
Στη Βαρκελώνη η ΕΕ αποφάσισε, επίσης, τη σταδιακή απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας. Να περιμένουμε, στο εγγύς μέλλον κι άλλα μέτρα φιλελευθεροποίησης της οικονομίας; Βλέπετε ότι, αργά ή γρήγορα, θα οδηγηθούμε στην απόλυτη κυριαρχία της οικονομίας της αγοράς εντός της ΕΕ;
Ένας από τους βασικούς πυλώνες της ΕΕ είναι η ενιαία αγορά. Ενιαία αγορά σημαίνει ελεύθερη κυκλοφορία κεφαλαίων, προσώπων και αγαθών. Κατά συνέπεια, από μόνη της η ενιαία ευρωπαϊκή αγορά επιβάλει το σπάσιμο των μονοπωλίων. Τα μονοπώλια, ξεκίνησαν εδώ και χρόνια να σπάνε σε διάφορους τομείς, όπως οι τηλεπικοινωνίες και οι μεταφορές. Ήρθε η σειρά της ενέργειας. Όσο νωρίτερα σπάσουν αυτά τα μονοπώλια, τόσο μεγαλύτερη θα είναι οι δυνατότητες επιλογής του καταναλωτή, τόσο περισσότερο ανταγωνιστική θα γίνει η ευρωπαϊκή οικονομία και τόσο καλύτερα θα σταθεί η Ευρώπη στον παγκόσμιο ανταγωνισμό. Η απελευθέρωση, λοιπόν, διαφόρων τομέων της οικονομίας από τα μονοπωλιακά δεσμά, είναι μια μη αναστρέψιμη τάση και αυτό είναι μια εξέλιξη που θα πρέπει να αντιμετωπισθεί θετικά, καθώς είναι προς όφελος και του καταναλωτή και του εργαζόμενου και της οικονομίας.
Οι λαοί της Ευρώπης προσμένουν πολλά από τη Συντακτική Συνέλευση της ΕΕ. Εσείς τι προσδοκάτε;
Θα ευχόμουν η Συντακτική Συνέλευση να καταλήξει σε ένα μόνο κείμενο – πρόταση και όχι σε διαφορετικές εναλλακτικές λύσεις. Και μάλιστα ένα κείμενο που θα δίνει ουσιαστική ώθηση στην Ευρωπαϊκή Ενοποίηση. Εύχομαι να συμβεί κάτι τέτοιο για να ωθηθεί η διακυβερνητική διάσκεψη που θα ακολουθήσει μετά το τέλος των διεργασιών της Συντακτικής Συνέλευσης να προχωρήσει σε μια μεταρρύθμιση ουσιαστική και πραγματικά αναγκαία για το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Είμαστε μπροστά στην διεύρυνση και μια Ευρώπη των 25 ή των 27 δεν μπορεί να λειτουργεί με τις δομές και τους μηχανισμούς μιας Ευρώπης των 15. Είναι αναγκαίο να υιοθετηθούν οι αποφάσεις εκείνες που θα επιτρέψουν να απλοποιηθούν οι συνθήκες, να διευκρινισθεί άπαξ διαπαντός ποιες αρμοδιότητες ανήκουν στην Ε.Ε και ποιες στα κράτη μέλη και να οδηγηθούμε σε μια συνθήκη τέτοια που δεν θα ονομασθεί απλώς Σύνταγμα Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά και θα έχει όσο το δυνατό περισσότερα χαρακτηριστικά ενός πραγματικού Συντάγματος.
Ενωμένη Ευρώπη χωρίς ΚΕΠΠΑ γίνεται; ΚΕΠΠΑ χωρίς προστασία της εδαφικής ακεραιότητας των κρατών μελών, γίνεται;
Η κοινή εξωτερική πολιτική είναι ένα θέμα αναπόφευκτα το οποίο θα συζητηθεί στα πλαίσια της Συντακτικής Συνέλευσης και της Διακυβερνητικής Διάσκεψης. Νομίζω ότι γίνεται ολοένα και περισσότερο αντιληπτό, ότι χωρίς κοινή εξωτερική πολιτική η Ευρώπη δεν μπορεί να διαδραματίσει τον πολιτικό ρόλο που πρέπει σε παγκόσμιο επίπεδο. Γι’ αυτό και πιστεύω ότι θα γίνουν κάποια βήματα. Ας ελπίσουμε να είναι μεγάλα και ουσιαστικά. Αλλά για να γίνει αυτό προφανώς χρειάζεται προστασία της εδαφικής ακεραιότητας των κρατών μελών. Στο παρών κάτι τέτοιο δεν φαίνεται στον ορίζοντα. Και είναι δυστύχημα ότι ο λεγόμενος ευρωστρατός ο οποίος έχει ως στόχο διάφορες ειρηνευτικές αποστολές δεν έχει σύμφωνα τουλάχιστον με το κείμενο επί του οποίου συμφώνησαν οι ΗΠΑ, η Μ.Βρετανία και η Τουρκία την δυνατότητα να επεμβαίνει σε περιοχές ζωτικού ενδιαφέροντος για την χώρα μας. Και αυτό, όμως, το τελευταίο ζήτημα υπάρχουν μεγάλες ευθύνες της κυβέρνησης, που επί ένα χρόνο παρακολουθούσε από μακριά τις συζητήσεις μεταξύ των παραπάνω χωρών, χωρίς να παρεμβαίνει. Έτσι ενώ επί πολύ καιρό πιεζόταν η Τουρκία για να συναινέσει σε μια συμφωνία για το συγκεκριμένο ζήτημα, από τον Δεκέμβριο και πέρα πιέζεται η δική μας χώρα. Αλλά για αυτό δεν φταίει κανείς άλλος εκτός από την κυβέρνηση μας.