Το Συμβούλιο Υπουργών Περιβάλλοντος της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην συνεδρίαση της 6ης Νοεμβρίου εξέπεμψε σήμα κινδύνου για την κατάσταση του περιβάλλοντος παρατηρώντας ότι ο πλανήτης στα τέλη του αιώνα θα είναι αβίωτος εξαιτίας του φαινόμενου του θερμοκηπίου και της αυξημένης ενεργειακής ζήτησης. Πρόκειται ασφαλώς για δύο μεγάλα ζητήματα τα οποία απασχολούν όχι μόνο του ειδικούς αλλά και την κοινή γνώμη διεθνώς. Στην Ελλάδα θα ήμασταν ευτυχείς αν αυτά ήταν τα μοναδικά προβλήματα που είχαν σχέση με την κατάσταση του περιβάλλοντος.
Οι υδάτινοι πόροι μειώνονται εξαιτίας της κακής διαχείρισης και αυτό έχει σαν αποτέλεσμα το 30% και πλέον της καλλιεργήσιμης γης να έχει χάσει τη γεωργική της παραγωγικότητα. Εξίσου ανησυχητική είναι και η μόλυνση των υδάτων (επιφανειακών και υπόγειων) εξαιτίας της ανεξέλεγκτης χρήσης γεωργικών λιπασμάτων. Η επίτροπος κα Βάλστρομ απαντώντας σε ερώτηση μου τονίζει ότι σε 7 περιοχές στην Ελλάδα τα νιτρικά απειλούν την υγεία προκαλώντας μεταξύ άλλων και κυάνωση των βρεφών. Προγράμματα για την αντιμετώπιση του προβλήματος δεν εφαρμόζονται εκτός ενός πιλοτικού στην Θεσσαλία.
Επίσης πρόσφατα σε απάντηση της η ίδια η επίτροπος επισημαίνει ότι στην Ελλάδα σύμφωνα με στοιχεία του ΥΠΕΧΩΔΕ παρήχθησαν τα τελευταία χρόνια πάνω από 280.000 τόνοι επικίνδυνων αποβλήτων εκ των οποίων μόνο οι 95.760 ανακυκλώθηκαν και οι υπόλοιποι έχουν άγνωστη κατάληξη εξαιτίας της ανυπαρξίας ενός σχεδίου διαχείρισης αποβλήτων. Τα τρία αυτά παραδείγματα αρκούν. Όλοι μας ζούμε τα προβλήματα της μόλυνσης από τις μεταφορές και τις βιομηχανικές μονάδες, των πυρκαγιών στα δάση μας, της άναρχης δόμησης σε ευαίσθητες περιοχές όπως τα νησιά κοκ.
Στην Ελλάδα βέβαια έχουμε συνηθίσει τις οικολογικές οργανώσεις να διαμαρτύρονται, διάφορες ομάδες πολιτών να καταγγέλλουν την υποβάθμιση του περιβάλλοντος στην περιοχή τους, να καταφεύγουν πολλές φορές στα ΜΜΕ ώσπου το θέμα να ξεχαστεί και να ξαναρχίσει ο φαύλος κύκλος από την αρχή. Πιστεύω λοιπόν ότι πρέπει κάποτε τα λόγια πρέπει να συμβαδίσουν με τα έργα. Η αναισθησία για το περιβάλλον έχει και τα όρια της.
“Ο ρυπαίνων πληρώνει” αλλά και “ο χρήστης πληρώνει”
Τι θα λέγατε αν οι βιομηχανίες χρεωνόταν για την ρίψη αποβλήτων ανάλογα με το ρυπαντικό φορτίο και την τοξικότητα του (ο ρυπαίνων πληρώνει που είναι αρχή και του κοινοτικού δικαίου) αντί αυτού που ισχύει σήμερα οι εταιρίες να πληρώνουν μια σταθερή χρέωση. Κατ’ αυτό τον τρόπο θα υπήρχε ένα κίνητρο για τις βιομηχανίες να υιοθετήσουν μια καθαρότερη διαδικασία παραγωγής. Επίσης το έλλειμμα περιβαλλοντικών κινήτρων με μοναδική εξαίρεση την κατανάλωση του νερού υπάρχει και στις χρεώσεις στον τομέα της ενέργειας γίνονται με αποκλειστικό στόχο να αποφέρουν έσοδα. Η τιμολογιακή πολιτική που ακολουθήθηκε για την κατανάλωση νερού μετά την παρατεταμένη λειψυδρία της περιόδου 1992-93 μπορεί να αποτελέσει έναν οδηγό όσο αφορά την χρήση του ρεύματος και του πετρελαίου (ο χρήστης πληρώνει).
Άμεση εφαρμογή της ελληνικής και κοινοτικής νομοθεσίας
Ο Νόμος 2241/94 προέβλεπε τη σύσταση ενός ειδικού σώματος επιθεωρητών για την προστασία του περιβάλλοντος σε κάθε Νομαρχία. Μέχρι σήμερα μόνο στη Νομαρχία Ανατολικής Αττικής έχει ουσιαστικά λειτουργήσει τέτοιο σώμα επιθεωρητών. Ακούγεται απίστευτο και όμως συμβαίνει! Επίσης η βασική νομοθεσία για την προστασία του περιβάλλοντος χρονολογείται κυρίως από την δεκαετία του ’70 και του ’80 με αποτέλεσμα να υπάρχει μια σταδιακή εξασθένιση στην ενημέρωση της περιβαλλοντικής νομοθεσίας. Τέλος η Ελλάδα καθυστερεί να ενσωματώσει κοινοτικές οδηγίες που στόχο έχουν την προστασία του περιβάλλοντος με αποτέλεσμα να οδηγείται στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Χαρακτηριστικά παραδείγματα η περίπτωση του Κουρουπητού στην Κρήτη, η παραπομπή της Ελλάδας για την απουσία ορθής γεωργικής πρακτικής και της απουσίας προγραμμάτων δράσης στις χαρακτηρισμένες ως απειλούμενες περιοχές από την μόλυνση των υδάτων (οδηγία 91/676) και τέλος η επικείμενη παραπομπή της Ελλάδας για μη συμμόρφωση με τις κοινοτικές οδηγίες 97/23 και 99/753 που αφορούν την διαχείριση των επικίνδυνων αποβλήτων.
Περιβαλλοντική διαχείριση των μεταφορών
Ο μέσος όρος ηλικίας για τα επιβατηγά αυτοκίνητα στην Ελλάδα είναι 11 χρόνια και για τα εμπορικά αυτοκίνητα (φορτηγά και λεωφορεία) περίπου 16 χρόνια. Το αναφέρω αυτό γιατί οι οδικές μεταφορές συμβάλουν στο μεγαλύτερο μέρος των εκπομπών αζώτου, μονοξειδίου του άνθρακα κοκ. Χρειάζεται συνεπώς να αποσυρθούν όλα τα παλιά αυτοκίνητα (Μη πάει ο νους μας στην προηγούμενη απόσυρση όπου ένα σημαντικό μέρος των αυτοκινήτων είχαν ξαναπουληθεί από τις μάντρες). Αυτό φτάνει; Σίγουρα όχι αν δε μελετήσουμε ξανά το ζήτημα του δακτυλίου καθώς πολλοί ιδιοκτήτες κρατάνε τα παλιά τους αυτοκίνητα διαθέτοντας και μονό και ζυγό αριθμό κυκλοφορίας ώστε να κυκλοφορούν ελεύθερα κάθε ημέρα. Θα μπορούσε για παράδειγμα να καθιερωθούν ηλεκτρονικά διόδια για την είσοδο στο κέντρο της πόλης ή κάθε αυτοκίνητο το οποίο εισέρχεται στον δακτύλιο να έχει υποχρεωτικά τρία άτομα. Προσθέστε ότι το σύγχρονο γεφύρι της Άρτας είναι η επέκταση του μετρό και η κατασκευή του τραμ, η αγορά νέων οικολογικών λεωφορείων και τρόλεϊ, η καλύτερη διαχείριση της κυκλοφορίας μέσω των φωτεινών σηματοδοτών.
Επενδύσεις στην Πράσινη Οικονομία
Στη Γερμανία υπολογίζεται ότι οι βλάβες που προκαλούνται στο περιβάλλον ισούται με το 5% του ΑΕΠ της χώρας ετησίως. Επίσης υπολογίζουν ότι η επένδυση 1 εκατομμυρίου μάρκων στο περιβάλλον δίνει 3 εκατομμύρια μάρκα στην οικονομία. Γιατί να μην επενδύσουμε και στην Ελλάδα στην πράσινη οικονομία δημιουργώντας νέες επιχειρήσεις οι οποίες θα δραστηριοποιούνται σε τομείς όπως είναι η διαχείριση των αποβλήτων, η διαχείριση των υδάτινων πόρων, ο οικολογικός τουρισμός, η βιολογική γεωργία, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειες;
Η Ευρώπη δίνει ευκαιρίες
Θα μου πείτε ότι όλα αυτά χρειάζονται χρήματα. Δεν διαφωνώ. Η Ευρωπαϊκή Ένωση όμως δίνει ευκαιρίες. Μπορώ να αναφέρω το πρόγραμμα LIFE, το πρόγραμμα SAVE αλλά και άλλα προγράμματα όπως το LEADER 3, το ALTENER καθώς και τα 167 δις περίπου που θα έρθουν από τις Βρυξέλες. Ας τα αξιοποιήσουμε όλα αυτά με τον καλύτερο δυνατό τρόπο γιατί καλή είναι η Οικονομική και Νομισματική Σύγκλιση με την Ευρώπη αλλά χρειάζεται και η Περιβαλλοντική. Και όχι μόνο βέβαια.