Τον Απρίλιο του 2014, ως υπουργός Ανάπτυξης, στο πλαίσιο της εργαλειοθήκης του ΟΟΣΑ, έφερα, μεταξύ άλλων, μια ρύθμιση για την κατάργηση της απαγόρευσης των εκπτώσεων στα βιβλία. Η εν λόγω απαγόρευση, γνωστή ως «ενιαία τιμή βιβλίου», είχε ψηφιστεί το 1997, και περιόριζε δραστικά τη δυνατότητα των βιβλιοπωλείων να προσφέρουν βιβλία σε τιμές πιο χαμηλές από αυτές που όριζαν οι εκδότες. Το αποτέλεσμα αυτής της κρατικής προστασίας της ολιγοπωλιακής δύναμης των εκδοτών ήταν πως ο αναγνώστης στη χώρα μας πλήρωνε ένα βιβλίο, σε τιμή προ φόρων, μέχρι και 40% ακριβότερα, σε σχέση με την τιμή που είχε το ίδιο βιβλίο σε άλλες χώρες του εξωτερικού.
Φυσικά, όπως συνέβη και με όλες τις αντίστοιχες μεταρρυθμίσεις που υλοποίησα, πολεμήθηκα λυσσαλέα από τα συμφέροντα που ήθελαν να διατηρηθεί η προϋπάρχουσα κατάσταση για ίδιον όφελος, όσο και αν επιβαρύνονταν οι καταναλωτές. Συγκεκριμένα, οι ενδιαφερόμενοι χαρακτήρισαν «αντεθνική και ανθελληνική πράξη» εκ μέρους μου την κατάργηση της ενιαίας τιμής, ενώ με βάφτισαν «εχθρό του ελληνικού βιβλίου και του ελληνικού πολιτισμού». Όλα αυτά επειδή εγώ, ο «απολίτιστος», είχα το θράσος να θέλω οι Έλληνες να μπορούν να αγοράζουν πιο φθηνά βιβλία.
Αυτή την ευνοϊκή για τους αναγνώστες ρύθμιση ο ΣΥΡΙΖΑ είχε δώσει την υπόσχεση ότι θα την ανατρέψει. Και η αλήθεια είναι πως ήταν μια από τις ελάχιστες υποσχέσεις που πράγματι τήρησε! Ήρθε πρόσφατα και επανέφερε το παλαιό καθεστώς απαγόρευσης εκπτώσεων, χειροκροτούμενος από τους εκδότες που μου επετίθεντο τότε.
Ας δούμε όμως τι συνέβη στα αλήθεια μετά τη μεταρρύθμιση του 2014: Συνολικά στη χώρα μας, σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat, οι τιμές των βιβλίων έπεσαν 7% από το 2013 στο 2017, ενώ στην Ευρωζώνη αυξήθηκαν κατά 4% το ίδιο διάστημα. Ήδη από το 2015 νέοι τίτλοι ευπώλητων ιστορικών βιβλίων, δοκιμίων και μελετών πωλούνταν με έκπτωση 25-30%. Τα νέα σχολικά βοηθήματα πωλούνταν με έκπτωση 30%. Τίτλοι ευπώλητων λογοτεχνικών βιβλίων που είχαν εκδοθεί πριν 3-4 χρόνια πωλούνταν με έκπτωση 40-50%.
Εγώ, βέβαια, ως «ανάλγητος νεοφιλελεύθερος» μπορεί να έχω εμμονές. Συνέβη όμως κάτι περίεργο: Η προοδευτική μας κυβέρνηση αγνόησε, παραδόξως, μελέτη για το συγκεκριμένο θέμα, που έγινε πρόσφατα, επί ΣΥΡΙΖΑ, από ερευνητές του Κέντρου Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών (ΚΕΠΕ), το οποίο υπάγεται στο Υπουργείο Ανάπτυξης. Η εν λόγω έρευνα παρουσιάστηκε στο Athenian Policy Forum, το οποίο διεξήχθη στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς το περασμένο Σαββατοκύριακο (7,8/6/2018).
Γιατί την αγνόησε; Η έρευνα αυτή απομονώνει τον αντίκτυπο της ενιαίας τιμής από τις ευρύτερες οικονομικές τάσεις και υπογραμμίζει τα εξής:
- Η αρχική εφαρμογή της ενιαίας τιμής συνδέεται με στατιστικά σημαντική αύξηση των τιμών αρκετών τύπων βιβλίων από το 1997 που εφαρμόστηκε.
- Η άρση των στρεβλώσεων στην αγορά βιβλίου το 2014 οδήγησε σε στατιστικά σημαντική μείωση των τιμών των βιβλίων, ενώ δεν παρατηρήθηκε κάποια αρνητική επίδραση στην έκδοση νέων τίτλων λόγω της εφαρμογής του νόμου.
- Η ίδια μεταρρύθμιση φαίνεται πως οδήγησε σε «αύξηση του πλεονάσματος του καταναλωτή», δηλαδή σε αύξηση της διαφοράς μεταξύ του οφέλους του καταναλωτή και των δαπανών του. Με άλλα λόγια, το πιθανότερο είναι πως κατά τη διάρκεια της κρίσης η μείωση των τιμών των βιβλίων λόγω της αλλαγής του νόμου το 2014 αντιστάθμισε και με το παραπάνω τον περιορισμό της ζήτησης βιβλίων εξαιτίας των χαμηλότερων εισοδημάτων. Υπήρξε, δηλαδή, αισθητό όφελος για τους αναγνώστες σε μια δύσκολη οικονομικά περίοδο.
Αυτά λένε οι ερευνητές του ΚΕΠΕ. Αλλά λίγο απασχόλησαν την κυβέρνηση, η οποία παραπλάνησε, ουσιαστικά, τη Βουλή, παρουσιάζοντας μια μελέτη, που δεν έγινε από τον επίσημο σύμβουλο της κυβέρνησης, αλλά είχε «βολικά» αποτελέσματα. Και έτσι πανηγύρισε για άλλη μια επιτυχία της μαζί με τη μερίδα εκδοτών που πιστεύει ότι ο ελληνικός πολιτισμός προστατεύεται με την απαγόρευση των εκπτώσεων και την επιβάρυνση των αναγνωστών!
Ζούμε στη χώρα όπου η υπεράσπιση των συμφερόντων των καταναλωτών βαφτίζεται αντιλαϊκή πολιτική. Ενώ η υπεράσπιση των συντεχνιακών συμφερόντων σε βάρος των καταναλωτών –και ιδιαίτερα των φτωχότερων- βαφτίζεται πρόοδος και αποτελεί αφορμή για πανηγυρισμούς!
Ως πότε θα συνεχίσουμε να βάζουμε τα συμφέροντα των λίγων πάνω από τα συμφέροντα των πολλών; Ως πότε θα κάνουμε πολιτική προς όφελος των συντεχνιών πλήττοντας τους πιο αδύναμους συμπολίτες μας; Ως πότε αυτός που φωνάζει πιο δυνατά θα κερδίζει σε βάρος της σιωπηλής πλειοψηφίας. Αρκετά πληρώσαμε το κόστος αυτής της νοοτροπίας, σε όλους τομείς. Έχει έρθει η στιγμή η κοινή λογική να επικρατήσει, επιτέλους, του λαϊκισμού. Δεν είναι μόνο ζήτημα επιβίωσης για την πατρίδα μας. Είναι και ζήτημα πολιτισμού!